“ေလာကနီတိ”
2:22 PM Posted In Religious Edit This 0 Comments »“ေလာကနီတိ”
ေလာကနီတိ၊ က၀ိစကား
မွတ္သားနာယူ၊ ႏွလံုးျဖဴက
လူပံုအလယ္၊ တင့္တယ္ထြန္းေတာက္
စိန္ေက်ာက္အလား၊ စီးပြားတိုးတက္
ဂုဏ္က်က္သေရ၊ တက္ၿဖိဳးေ၀လိမ့္
ေလညာေလေအာက္၊ ရနံ႕ေရာက္၍
ႀကိဳင္ေလွာက္ေမႊးၾကဴ၊ ပန္းမဥၨဴသို႕
သူသူငါငါ၊ ခ်ီးေျမႇာက္ရာ၏
ခုခါေနာင္ေရး၊ ရန္ဖယ္ေ၀း၍
စိတ္ေအးခ်မ္းသာ၊ ရိပ္ဆာယာ၀ယ္
ပညာသီလ၊ ျမတ္ဓမၼျဖင့္
ဘ၀ကိုသံုး၊ ခ်ိန္မျဖဳန္းမွ
မဆံုးတန္ဖိုး တိုးလိမ့္တကား။ ။
ဣႏၵာေဆြ
“Loka Niti”
Loka Niti refers to words of the wise
If one notes them and acts as advised
With purity in one’s heart in essence
One will have elegence and brilliance
Among all, like a gem, enjoy prosperity
With rising personal honour and glory
Fame spreading all over far and near
Fragant as the fabulous celestial flower
One and all according praise in honour
Free from danger now also in future
With full peace of mind in the shelter
Imbibing truth, wisdom and right behaviour
Live one’s life without wasting time unelessly
Only then will one’s value rise unceasingly.
Aenda Swe
အၾကားအျမင္ ပညာကို နည္းသည္ဟူ၍ ဘယ္ေသာအခါမွ် မေအာက္ေမ့ရာ၊
ေလ့လာဆည္းပူး၍ စိတ္၌ သိုမွီးသိမ္းဆည္းထားရာ၏။
ျခပုရြက္တို႕ စုဖို႕၍ ေျမေတာင္ပို႕ကို ရသကဲ့သို႕လည္းေကာင္း၊ က်ဖန္မ်ားေသာ မိုးေရေပါက္မ်ားသည္ ႀကီးမားေသာ အိုးစရည္းကို ျပည္႕ေစႏိုင္သကဲ့သို႕လည္းေကာင္း မွတ္ယူအပ္၏။
Never think of knowledge and wisdom as little.
Seek it and store it in the mind.
Note that ant-hills are built with small particles of dust and incessantly falling rain-drops, when collected, can fill a big pot.
ႏႈတ္မႈ၊ လက္မႈ အတတ္ပညာကို ေသးငယ္သည္ဟု မထင္မွတ္ရာ၊
ျပည္႕စံုကုန္စင္ေအာင္ တတ္ေျမာက္ပါမူ တစ္ခုေသာ အတတ္ပညာသည္ပင္ အသက္ေမြး၀မ္း
ေက်ာင္း ျပဳႏိုင္ေပ၏။
Never think of arts and science as trivial.
When learnt completely, even one kind of profeciency can be used as livelihood.
စည္သည္တီးမွ ျမည္သကဲ့သို႕ ပညာရွိသည္လည္း သူေမးလာေသာ အခါမွသာ ေျဖၾကားေျပာဆုိေလ့ရွိ၏။
သူမိုက္သည္ကား သူတစ္ပါးေမးသည္ျဖစ္ေစ၊ မေမးသည္ျဖစ္ေစ လြန္မင္းစြာ ေျပာေဟာတတ္ေပသည္။
As a drum emits sound when struck the learned responds only when asked.
Asked or not, the uneducated speaks too much.
လိမၼာယဥ္ေက်းမႈရွိမရွိကို ကိုယ္အမူအရာ ႏႈတ္အမူအရာအားျဖင့္ သိႏိုင္၏။
ပညာရွိသည္မရွိသည္ကို ေျပာဆိုေသာစကားကို ေထာက္ခ်င့္၍ သိႏုိင္၏။
Being cultured or not can be known by behaviour.
Being learned or not can be known by speech.
ဗဟုသုတနည္းသူသည္ အနည္းငယ္မွ်ေသာ သုတကို မ်ားသည္ဟုထင္မွတ္္၍ မာန္တတ္တတ္၏။
သမုဒၵရာေရကို မျမင္ဖူးေသာ ဖားငယ္သည္ တြင္းငယ္ေရကို မ်ားလွၿပီဟု ထင္မွတ္သကဲ့သုိ႕တည္း။
One with scanty knowledge tends to think a little learning a lot.
It is just as a puny frog, not having seen an ocean, thinks a little well of water a lot.
ဆူးကို အဘယ္သူခၽြန္၍ ထက္သနည္း၊ သမင္မ်က္လံုးကို အဘယ္သူမ်က္စဥ္းခတ္၍ ၾကည္လင္သနည္း၊ ရႊံ႕ၫြန္၌ေပါက္ေသာ ၾကာပန္းကို အဘယ္သူရနံ႕ထည္႕၍ ထံုးေမႊးသနည္း။
သူ႕သဘာ၀အေလ်ာက္သာ ျဖစ္ၾကကုန္၏။
အမ်ိဳးေကာင္းသာ အမ်ိဳးေကာင္းသမီးတို႕မည္သည္ သူတစ္ထူးအကူမရမူလည္း မိမိဘာသာ ႀကိဳးစားအားထုတ္ရာ၏။
Who sharpens the thorne to be pointed? Who put eyedrops the deer’s eye to be shiny? Who put scent in the lily growing in mud to be fragrant?
Those may happen by nature.
The good descendents should themselves try without help.
အရသာပ်က္ေၾကာင္း တရားေလးပါးတို႕သည္ကား-
ထံုးမပါေသာကြမ္း၊
ဆားမပါေသာဟင္း၊
ဥစၥာပစၥည္းမရွိဘဲ ၀တ္စားတန္ဆာ ပလႊားေမာႂကြား ၀တ္ဆင္ျခင္း၊
ပညာမတတ္ဘဲ ပ်ိဳ႕၊ ကဗ်ာ၊ လကၤာ ဖြဲ႕ဆိုျခင္းတို႕ေပတည္း။
What causes unsavouriness are:-
A betel-quid without lime.
Curry without salt.
Dressing up flauntingly without wealth.
Composing verse without education.
အိပ္ျခင္း၊ စားျခင္း၊ ေမထုန္မီွ၀ဲျခင္းအမႈတို႕၌ ႏြားသည္လည္းေကာင္း၊
လူသည္လည္းေကာင္း ျပဳတတ္ၾကၿမဲသာ ျဖစ္၏။
အတတ္ပညာသည္သာလွ်င္ ႏြားထက္ လူကသာလြန္ေသာဂုဏ္ရည္ထူးပင္ ျဖစ္ေပေတာ့သည္။
Man or cattle are capable of sleeping, eating or having sex.
Education is the quality where man excels.
နိမ့္က်သူ၏ သားပင္ျဖစ္လင့္ကစား မင္း၊ အမတ္ျဖစ္ႏိုင္၏။
သူမိုက္၏ သားပင္ျဖစ္လင့္ကစား ပညာရွိျဖစ္ႏိုင္၏။
ဥစၥာမရွိသူ၏ သားပင္ျဖစ္လင့္ကစား ႂကြယ္၀ခ်မ္းသာႏိုင္၏။
ထို႕ေၾကာင့္ ေယာက်္ားတို႕ကို အထင္မေသးအပ္။
Even the son of low parent age can be the king’s counselor.
Even the son of the foolish can be a sage.
Even the son of a poor man can be rich.
So don’t be contemptuous of a man.
ပိႏၷဲသီးမွည္႕တို႕သည္ ျပင္ပ၌ ဆူးမ်ားရွိေသာ္လည္း အတြင္းအရသာမူကား ခ်ိဳၿမိန္လွေပ၏။
သူေတာ္ေကာင္းတို႕၏ စိတ္ႏွလံုးသည္လည္း ထို႕အတူပင္ျဖစ္၏။
Though jack fruits have thorns outside the taste is sweet.
So also are the hearts of the virtuous.
စႏၵကူးပင္သည္ ေသြ႕ေျခာက္သြားသည္႕တိုင္ ေမႊးရနံ႕ကို မစြန္႕။
ဆင္ေျပာင္သည္ စစ္ေျမျပင္သို႕ ေရာက္ေသာ္လည္း ခံ့ထည္တင့္တယ္ျခင္းကို မစြန္႕။
ႀကံသည္ႀကိတ္စက္သို႕ ေရာက္ေသာ္လည္း ခ်ိဳေသာအရသာကို မစြန္႕။
ပညာရွိသူေတာ္ေကာင္းသည္ ေဘးဒုကၡ ဆင္းရဲသို႕က်ေရာက္ျငားေသာ္လည္း သူေတာ္ေကာင္းတရားကို မစြန္႕။
Sandalwood does not lose its fragrance even when dry.
The great elephant does not shed its magnificence even on the battlefield.
Sugarcane does not lose its sweetness even when at the mill.
The wise and virtuous does not abandon virtue even when in trouble.
ျခေသၤ႕တို႕မည္သည္ ငတ္မြတ္ဆာေလာင္ေသာ္လည္း ျမက္သစ္ရြက္ကိုမူ မစား။
ပညာရွိ သူေတာ္ေကာင္းတို႕သည္လည္း ဆင္းရဲဒုကၡႀကံဳေတြ႕ရေသာ္လည္း မေကာင္းမႈ
ဒုစ႐ိုက္ကို လက္မခံ၊ အက်င့္သီလကို ေစာင့္ထိန္းၾကကုန္၏။
Lions, though hungry will not eat grass.
The learned and virtuous, though faced with poverty will not accept badness but always upholds virtue.
စစ္ေျမျပင္အရပ္၌ ရဲရင့္သူကို အလိုရွိ၏။
လွ်ိဳ႕၀ွက္ေသာကိစၥ၌ ႏႈတ္လံုသူကို အလိုရွိ၏။
စားေကာင္းေသာက္ဖြယ္ စားေသာက္ရခ်ိန္၌ ခ်စ္ခင္သူကို အလိုရွိ၏။
ခက္ခဲနက္နဲေသာ အေရးကိစၥႀကံဳေတြ႕ရခ်ိန္၌ ပညာရွိကို အလိုရွိ၏။
On the battlefield the brave are wanted.
In secret matters one who keeps his tongue is wanted.
At a feast, one loved is wanted.
In difficult and profound matters one learned is wanted.
သူေတာ္ေကာင္းတို႕၏ ဥစၥာသည္ နည္းပင္နည္းျငားေသာ္လည္း တြင္းမွရေသာ ေရခ်ိဳကဲ့သုိ႕ သူတစ္ပါးတို႕ ေသာက္သံုးမွီခိုရ၏။
မသူေတာ္တို႕၏ ဥစၥာသည္ကား မ်ားပင္မ်ားျငားေသာ္လည္း သမုဒၵရာေရကဲ့သုိ႕ ေသာက္ခ်ိဳး မွီခိုရာမရႏိုင္။
Little as the wealth of the virtuous may be, it can be used as good water from a well.
But much as the wealth of the nonvirtuous can be not useful as water from the ocean.
မိမိမိုက္လ်က္ မိုက္မွန္းသိသူကို ပညာရွိဟုဆိုအပ္၏။
မိမိမိုက္လွ်က္ ပညာရွိဟု အထင္ေရာက္သူကိုမူ သူမိုက္ဟု ဆိုအပ္၏။
One who knows himself of his foolishness, may be said to be the wise.
One who thinks of himself as the wise even though he is foolish, may be said to be the foolish.
အိပ္မေပ်ာ္ေသာသူအတြက္ ညဥ္႕တာသည္ရွည္၏။
အားခင္ကုန္ခန္း ခရီးပန္းသူအတြက္ တစ္ယူဇနာခရီးအကြာသည္ ရွည္ေ၀း၏။
သူေတာ္ေကာင္းတရားကို မသိေသာ သူမိုက္တို႕အတြက္ သံသရာ၀ဋ္ဆင္းရဲသည္ ရွည္၏။
The night is long to one who can’t sleep.
A stage (One Yojana distance) is long to a weary traveler.
To fools not knowning virtue, the Samsara (Circle of lives that full of pain and sufferings) is long.
စိတ္သေဘာထား ယုတ္ညံ့သူသည္ ႏွမ္းေစ့သဖြယ္ ေသးငယ္ေသာ သူတစ္ပါး၏ အျပစ္ကို ႐ႈျမင္တတ္၏။
အုန္းသီးေလာက္ႀကီးမားေသာ ကိုယ့္အျပစ္ကိုမူ မ႐ႈျမင္တတ္ေခ်။
Evil-minded person notices others’ fault, which is as small as sesamum seed.
But he never sees his own fault which is as big as coconut.
သူမိုက္တို႕၏ ခ်ီးမြမ္းျခင္းသည္ ဒဏ္ခတ္သည္မည္၏။
ပညာရွိတို႕၏ ခ်ီးမြမ္းျခင္းသာလွ်င္ ေကာင္းစြာခ်ီးမြမ္းသည္ဟု ဆိုအပ္၏။
The praise of the foolish amounts to punishment.
The praise of the wise is said to be well praised.
အခိုင္းအေစ ေကာင္းမေကာင္းကို ေစခုိင္းၾကည္႕ခါမွ သိႏိုင္၏။
ေဆြမ်ိဳး ေကာင္းမေကာင္းကို ေဘးဒုကၡ က်ေရာက္ခါမွ သိႏိုင္၏။
မိတ္ေဆြ ေကာင္းမေကာင္းကို ပစၥည္းဥစၥာနည္းပါး ဆုတ္ယုတ္ခါမွ သိႏိုင္၏။
မယား ေကာင္းမေကာင္းကို စည္းစိမ္ကုန္ခါမွ သိႏိုင္၏။
A servant can be known good or bad after being assigned a duty.
A relative can be known good or bad when one is in danger.
A friend can be known good or bad when property diminishes.
A wife can be known good or bad when wealth is exhausted.
မီးကိုလည္း အႂကြင္းမထားရာ၊
ေႂကြးၿမီကိုလည္း အႂကြင္းမထားရာ၊
ေရာဂါကိုလည္း အႂကြင္းမထားရာ၊
ထိုသည္တို႕ကား အဖန္တလဲလဲ တိုးပြားတတ္သည္ျဖစ္ရာ အႂကြင္းမရွိေအာင္ ျပဳရာ၏။
Do not leave remnants of fire,
Do not leave remnants of debt,
Do not leave remnants of disease,
As those may increase many times no remnants should be left.
မိန္းမတို၏ဥစၥာကား အဆင္းတည္း။
ေယာက္်ားတို႕၏ဥစၥာကား အတတ္ပညာတည္း။
ရဟန္းတို႕၏ဥစၥာကား သီလတည္း။
မင္းတို႕၏ဥစၥာကား ရဲမက္ဗိုလ္ပါတည္း။
Beauty is the wealth of woman.
Education is the wealth of man.
Self-restraint is the wealth of a monk.
Armed forces are the wealth of a king.
ထမင္းကို အစာေၾကမွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။
မယားကို အရြယ္လြန္မွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။
စစ္သည္ရဲမက္ကို စစ္ေအာင္ၿပီးမွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။
ေကာက္ႏွံစပါးကို က်ီသို႕ေရာက္မွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။
One should praise meal after being digested.
One should praise wife after she is over age.
One should praise soldier after winning battle.
One should praise paddy after being harvest and stored I ware-house.
ႏွစ္လင္သံုးလင္ ေျပာင္းေသာမိန္းမ၊
ႏွစ္ေက်ာင္းသံုးေက်ာင္း ေျပာင္းေသာရဟန္း၊
ႏွစ္ႀကိမ္သံုးႀကိမ္ ေက်ာ့ကြင္းမွ လြတ္ဖူးေသာငွက္၊
ဤသူတို႕ကား မာယာမ်ားတတ္၏။
The woman, who changes two or three husbands,
The priest, who changes two or three monasteries,
The bird which escape from traps twice of thrice,-
They may have many deceits.
ျငင္းခံုတတ္သည္႕ အေလ့ရွိေသာ၊
ျငဴစူေစာင္းေျမာင္း ေျပာဆိုေလ့ရွိေသာ၊
ျမင္ျမင္သမွ်ကို လိုခ်င္တပ္မက္ေလ့ရွိေသာ၊
မ်ားစြာခ်က္ျပဳတ္၍ စားတတ္ေသာ၊
လင္ေယာက္်ားမစားမီ အဦးအဖ်ား စားတတ္ေသာ၊
သူတစ္ပါး၏ အိမ္သို႕ သြားေနတတ္သည္႕ အေလ့ရွိေသာ မိန္မမ်ိဳးကို သားတစ္ရာပင္ ရျငားေသာ္လည္း လင္ေယာက္်ားသည္ စြန္႕ပစ္ရာ၏။
A woman who tends to be-
Quarrelsome,
Slights others,
Craves for all she sees,
Cooks and eats too much,
Has meals ahead of her husband
And visit others and stays there lond should be abandoned, even though
she could give birth to a hundred sons
အၾကင္မိန္းမသည္-
စားမႈ၀တ္မႈတို႕၌ မိခင္ကဲ့သို႕ ႏွစ္သက္ဖြယ္ ျပဳတတ္လွ်င္၊
မျမင္အပ္ရာ၊ ရွက္ဖြယ္ရာ အမႈကိစၥတို႕၌ ႏွမကဲ့သို႕ လြန္စြာရွက္တတ္လွ်င္၊
လင္ကို လုပ္ေကၽြးျပဳစုရာ၌ ကၽြန္မကဲ့သို႕ ႐ိုေသစြာျပဳတတ္လွ်င္၊
ေဘးေရာက္ေသာအခါ တိုင္ပင္ေဖာ္ တိုင္ပင္ဖက္ရလွ်င္၊
အိပ္ေသာအခါ၌ ေမြ႕ေလ်ာ္ေစတတ္လွ်င္၊
႐ုပ္ဆင္းအဂၤါ တင့္တယ္စြာ ျပဳျပင္တတ္လွ်င္၊
အမ်က္ထြက္ေသာအခါ၌ သည္းခံတတ္လွ်င္၊
မိန္းမျမတ္ဟု ဆိုအပ္၏။
A woman who offers motherly treatment in meals and dresses,
Bashful like a sister,
Respectful like slave in serving the husband,
Offers counsel when in danger,
Gives comfort in bed,
Has propriety I dress and charm,
And forbearing in anger is said to be virtuous.
အၾကင္အရပ္၌-
ေနာက္လုိက္မရွိ၊ ေခါင္းေဆာင္ခ်ည္းသာမ်ားအံ့၊
နာခံသူမရွိ၊ ပညာရွိဆရာ လုပ္လိုသူခ်ည္းသာမ်ားအံ့၊
ႏွိမ့္ခ်သူမရွိ၊ အႀကီးအျမတ ္ျဖစ္လိုၾကသူခ်ည္းသာျဖစ္အံ့၊
ထိုသူတို႕လုပ္သမွ် ကိစၥအ၀၀သည္ ပ်က္စီးရတတ္၏။
A place,
Where there are no followers but all are leaders
Who want to act wise with no listener,
To be great with no one humble is bound to see the ruin of whatever is done.
မင္းအစိုးရမည္သည္-
တိုင္းျပည္၏ အခြန္အတုတ္ ရမရ၊ မ်ိဳးရိကၡာျပည္႕စံုျခင္းရွိမရွိ ကိုယ္တိုင္သိေအာင္ ျပဳရာ၏။
အမႈထမ္းမ်ား တာ၀န္ေက်ပြန္ေအာင္ ထမ္းေဆာင္ျခင္း ရွိမရွိကိုလည္း ကိုယ္တိုင္သိေအာင္ ျပဳရာ၏။
ႏွိမ့္ခ်အေရးယူထိုက္သူမ်ားကို ႏွိမ့္ခ်အေရးယူ၍ ခ်ီးျမႇင့္ေျမႇာက္စားထိုက္သူမ်ားကို ခ်ီးျမႇင့္ေျမႇာက္စားရာ၏။
Government must be directly in the know-
If revenue is received or not and if seeds and food supplies are sufficient or not,
If those in service are dutiful or not,
If those on whom action must be taken is taken and those worthy of reward are reworded.
အင္အားႀကီးမားေသာ အမိုက္ရန္အေပါင္းကို တစ္ေယာက္အားျဖင့္ မေအာင္ႏိုင္ေသာ္လည္း ေပါင္းစုခိုင္က်ည္ ညီညြတ္သည္ရွိေသာ္ ေအာင္ႏိုင္ရာ၏။
ျမက္တစ္ပင္တည္း အခ်ည္းႏွီးျဖစ္ေသာ္လည္း စုေပါင္း၍ က်စ္အပ္သည္ရွိေသာ္ ထိုျမက္လြန္ႀကိဳးသည္ ခြန္အားႀကီးေသာ ဆင္ေျပာင္ႀကီးကိုပင္ ဖြဲ႕ခ်ည္ႏိုင္စြမ္း သကဲ့သို႕တည္း။
Strong, bad elements cannot be overcome single-handed but by united action.
A blade of a grass is unsubstantial, but many blades made into a rope can bring the strength to tie an elephant.
ေလကြယ္ရာအရပ္၌ မီးေတာက္သည္ ႀကီးထားမႈမရွိ ၿငိမ္းေလဘိသကဲ့သို႕ သစၥာေစာင့္ၿမဲ သူရဲဗိုလ္ပါတို႕၏ အားေပးေထာက္ကူမရခဲ့မူ ျပည္႕ရွင္မင္း၏ တန္ခိုးၾသဇာ အရွိန္အ၀ါသည္ အဘယ္မွာလွ်င္ ႀကီးထြားေအာင္ျမင္ ရန္ကင္းစင္ေအာင္ ျပဳႏိုင္ပါမည္နည္း။
Just as a flame cannot thrive but die in a place deprived of wind, a ruler without the backing of faithful retinue cannot cause success and prosperity.
မိန္းမ၌ တပ္မက္လြန္ၾကဴးမူ သိကၡာမရွိႏိုင္။
သူ႕အသက္ သူ႕အသား အစားလြန္ၾကဴးမူ အသနားမရွိႏိုင္။
အရက္ေသစာ အေသာက္အစား လြန္ၾကဴးမူ စကားမမွန္ႏိုင္။
ေလာဘရမၼက္ႀကီးလြန္းမူ အရွက္မရွိႏိုင္။
အပ်င္းႀကီးလြန္းမူ အတတ္ပညာ မဆည္းပူးႏုိင္။
The over-sexed has no honour.
The over-carnivorous has no pity.
The over-imbibed has no truthful word.
The over-avariced has no shame.
The over-lazy has no education.
ပညာရွိတို႕သေဘာကား-
က်ေရာက္လတၱံ႕ေသာေဘးကို ေတြ႕ျမင္လွ်င္ အေ၀းကပင္ ေရွာင္တတ္၏။
မ်က္ေမွာက္ဒိ႒ ႀကံဳေတြ႕ရေသာေဘးကိုမူကား ေၾကာက္ရြံ႕မရွိ ရဲရင့္စြာ ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းတတ္ေပ၏။
The nature of the wise-
Avoids imminent danger when he sees it.
Courageously unravels the danger that befalls.
ေမာဟဖိစီး အအိပ္ႀကီးသူ၊
သတိယြင္းေပါ့ ေမ့ေလ်ာ့သူ၊
အေခ်ာင္ခို၍ သက္သာမႈကို ႏွစ္သက္လိုသူ၊
ေရာဂါစြၿငိ အနာရွိသူ၊
လံု႕လမရွိ ပ်င္းရိသူ၊
ေလာဘသက္သက္ အလိုရမၼက္ႀကီးသူ၊
အမႈကိစၥကို လက္စမသတ္ ၿပီးျပတ္ေအာင္ မလုပ္တတ္သူ၊
ဤခုႏွစ္ဦးတို႕သည္ကား စာေပက်မ္းဂန္ႏွင့္ ကင္းေ၀းၾကကုန္ရာ၏။
Those fond of sleep,
Those absent-minded,
Those who shirk,
Those who are diseased,
Those who are lazy,
Those who are avaricious,
Those who leave work half done
Do not find their way to books (literature).
ေလာကနီတိ၊ က၀ိစကား
မွတ္သားနာယူ၊ ႏွလံုးျဖဴက
လူပံုအလယ္၊ တင့္တယ္ထြန္းေတာက္
စိန္ေက်ာက္အလား၊ စီးပြားတိုးတက္
ဂုဏ္က်က္သေရ၊ တက္ၿဖိဳးေ၀လိမ့္
ေလညာေလေအာက္၊ ရနံ႕ေရာက္၍
ႀကိဳင္ေလွာက္ေမႊးၾကဴ၊ ပန္းမဥၨဴသို႕
သူသူငါငါ၊ ခ်ီးေျမႇာက္ရာ၏
ခုခါေနာင္ေရး၊ ရန္ဖယ္ေ၀း၍
စိတ္ေအးခ်မ္းသာ၊ ရိပ္ဆာယာ၀ယ္
ပညာသီလ၊ ျမတ္ဓမၼျဖင့္
ဘ၀ကိုသံုး၊ ခ်ိန္မျဖဳန္းမွ
မဆံုးတန္ဖိုး တိုးလိမ့္တကား။ ။
ဣႏၵာေဆြ
“Loka Niti”
Loka Niti refers to words of the wise
If one notes them and acts as advised
With purity in one’s heart in essence
One will have elegence and brilliance
Among all, like a gem, enjoy prosperity
With rising personal honour and glory
Fame spreading all over far and near
Fragant as the fabulous celestial flower
One and all according praise in honour
Free from danger now also in future
With full peace of mind in the shelter
Imbibing truth, wisdom and right behaviour
Live one’s life without wasting time unelessly
Only then will one’s value rise unceasingly.
Aenda Swe
အၾကားအျမင္ ပညာကို နည္းသည္ဟူ၍ ဘယ္ေသာအခါမွ် မေအာက္ေမ့ရာ၊
ေလ့လာဆည္းပူး၍ စိတ္၌ သိုမွီးသိမ္းဆည္းထားရာ၏။
ျခပုရြက္တို႕ စုဖို႕၍ ေျမေတာင္ပို႕ကို ရသကဲ့သို႕လည္းေကာင္း၊ က်ဖန္မ်ားေသာ မိုးေရေပါက္မ်ားသည္ ႀကီးမားေသာ အိုးစရည္းကို ျပည္႕ေစႏိုင္သကဲ့သို႕လည္းေကာင္း မွတ္ယူအပ္၏။
Never think of knowledge and wisdom as little.
Seek it and store it in the mind.
Note that ant-hills are built with small particles of dust and incessantly falling rain-drops, when collected, can fill a big pot.
ႏႈတ္မႈ၊ လက္မႈ အတတ္ပညာကို ေသးငယ္သည္ဟု မထင္မွတ္ရာ၊
ျပည္႕စံုကုန္စင္ေအာင္ တတ္ေျမာက္ပါမူ တစ္ခုေသာ အတတ္ပညာသည္ပင္ အသက္ေမြး၀မ္း
ေက်ာင္း ျပဳႏိုင္ေပ၏။
Never think of arts and science as trivial.
When learnt completely, even one kind of profeciency can be used as livelihood.
စည္သည္တီးမွ ျမည္သကဲ့သို႕ ပညာရွိသည္လည္း သူေမးလာေသာ အခါမွသာ ေျဖၾကားေျပာဆုိေလ့ရွိ၏။
သူမိုက္သည္ကား သူတစ္ပါးေမးသည္ျဖစ္ေစ၊ မေမးသည္ျဖစ္ေစ လြန္မင္းစြာ ေျပာေဟာတတ္ေပသည္။
As a drum emits sound when struck the learned responds only when asked.
Asked or not, the uneducated speaks too much.
လိမၼာယဥ္ေက်းမႈရွိမရွိကို ကိုယ္အမူအရာ ႏႈတ္အမူအရာအားျဖင့္ သိႏိုင္၏။
ပညာရွိသည္မရွိသည္ကို ေျပာဆိုေသာစကားကို ေထာက္ခ်င့္၍ သိႏုိင္၏။
Being cultured or not can be known by behaviour.
Being learned or not can be known by speech.
ဗဟုသုတနည္းသူသည္ အနည္းငယ္မွ်ေသာ သုတကို မ်ားသည္ဟုထင္မွတ္္၍ မာန္တတ္တတ္၏။
သမုဒၵရာေရကို မျမင္ဖူးေသာ ဖားငယ္သည္ တြင္းငယ္ေရကို မ်ားလွၿပီဟု ထင္မွတ္သကဲ့သုိ႕တည္း။
One with scanty knowledge tends to think a little learning a lot.
It is just as a puny frog, not having seen an ocean, thinks a little well of water a lot.
ဆူးကို အဘယ္သူခၽြန္၍ ထက္သနည္း၊ သမင္မ်က္လံုးကို အဘယ္သူမ်က္စဥ္းခတ္၍ ၾကည္လင္သနည္း၊ ရႊံ႕ၫြန္၌ေပါက္ေသာ ၾကာပန္းကို အဘယ္သူရနံ႕ထည္႕၍ ထံုးေမႊးသနည္း။
သူ႕သဘာ၀အေလ်ာက္သာ ျဖစ္ၾကကုန္၏။
အမ်ိဳးေကာင္းသာ အမ်ိဳးေကာင္းသမီးတို႕မည္သည္ သူတစ္ထူးအကူမရမူလည္း မိမိဘာသာ ႀကိဳးစားအားထုတ္ရာ၏။
Who sharpens the thorne to be pointed? Who put eyedrops the deer’s eye to be shiny? Who put scent in the lily growing in mud to be fragrant?
Those may happen by nature.
The good descendents should themselves try without help.
အရသာပ်က္ေၾကာင္း တရားေလးပါးတို႕သည္ကား-
ထံုးမပါေသာကြမ္း၊
ဆားမပါေသာဟင္း၊
ဥစၥာပစၥည္းမရွိဘဲ ၀တ္စားတန္ဆာ ပလႊားေမာႂကြား ၀တ္ဆင္ျခင္း၊
ပညာမတတ္ဘဲ ပ်ိဳ႕၊ ကဗ်ာ၊ လကၤာ ဖြဲ႕ဆိုျခင္းတို႕ေပတည္း။
What causes unsavouriness are:-
A betel-quid without lime.
Curry without salt.
Dressing up flauntingly without wealth.
Composing verse without education.
အိပ္ျခင္း၊ စားျခင္း၊ ေမထုန္မီွ၀ဲျခင္းအမႈတို႕၌ ႏြားသည္လည္းေကာင္း၊
လူသည္လည္းေကာင္း ျပဳတတ္ၾကၿမဲသာ ျဖစ္၏။
အတတ္ပညာသည္သာလွ်င္ ႏြားထက္ လူကသာလြန္ေသာဂုဏ္ရည္ထူးပင္ ျဖစ္ေပေတာ့သည္။
Man or cattle are capable of sleeping, eating or having sex.
Education is the quality where man excels.
နိမ့္က်သူ၏ သားပင္ျဖစ္လင့္ကစား မင္း၊ အမတ္ျဖစ္ႏိုင္၏။
သူမိုက္၏ သားပင္ျဖစ္လင့္ကစား ပညာရွိျဖစ္ႏိုင္၏။
ဥစၥာမရွိသူ၏ သားပင္ျဖစ္လင့္ကစား ႂကြယ္၀ခ်မ္းသာႏိုင္၏။
ထို႕ေၾကာင့္ ေယာက်္ားတို႕ကို အထင္မေသးအပ္။
Even the son of low parent age can be the king’s counselor.
Even the son of the foolish can be a sage.
Even the son of a poor man can be rich.
So don’t be contemptuous of a man.
ပိႏၷဲသီးမွည္႕တို႕သည္ ျပင္ပ၌ ဆူးမ်ားရွိေသာ္လည္း အတြင္းအရသာမူကား ခ်ိဳၿမိန္လွေပ၏။
သူေတာ္ေကာင္းတို႕၏ စိတ္ႏွလံုးသည္လည္း ထို႕အတူပင္ျဖစ္၏။
Though jack fruits have thorns outside the taste is sweet.
So also are the hearts of the virtuous.
စႏၵကူးပင္သည္ ေသြ႕ေျခာက္သြားသည္႕တိုင္ ေမႊးရနံ႕ကို မစြန္႕။
ဆင္ေျပာင္သည္ စစ္ေျမျပင္သို႕ ေရာက္ေသာ္လည္း ခံ့ထည္တင့္တယ္ျခင္းကို မစြန္႕။
ႀကံသည္ႀကိတ္စက္သို႕ ေရာက္ေသာ္လည္း ခ်ိဳေသာအရသာကို မစြန္႕။
ပညာရွိသူေတာ္ေကာင္းသည္ ေဘးဒုကၡ ဆင္းရဲသို႕က်ေရာက္ျငားေသာ္လည္း သူေတာ္ေကာင္းတရားကို မစြန္႕။
Sandalwood does not lose its fragrance even when dry.
The great elephant does not shed its magnificence even on the battlefield.
Sugarcane does not lose its sweetness even when at the mill.
The wise and virtuous does not abandon virtue even when in trouble.
ျခေသၤ႕တို႕မည္သည္ ငတ္မြတ္ဆာေလာင္ေသာ္လည္း ျမက္သစ္ရြက္ကိုမူ မစား။
ပညာရွိ သူေတာ္ေကာင္းတို႕သည္လည္း ဆင္းရဲဒုကၡႀကံဳေတြ႕ရေသာ္လည္း မေကာင္းမႈ
ဒုစ႐ိုက္ကို လက္မခံ၊ အက်င့္သီလကို ေစာင့္ထိန္းၾကကုန္၏။
Lions, though hungry will not eat grass.
The learned and virtuous, though faced with poverty will not accept badness but always upholds virtue.
စစ္ေျမျပင္အရပ္၌ ရဲရင့္သူကို အလိုရွိ၏။
လွ်ိဳ႕၀ွက္ေသာကိစၥ၌ ႏႈတ္လံုသူကို အလိုရွိ၏။
စားေကာင္းေသာက္ဖြယ္ စားေသာက္ရခ်ိန္၌ ခ်စ္ခင္သူကို အလိုရွိ၏။
ခက္ခဲနက္နဲေသာ အေရးကိစၥႀကံဳေတြ႕ရခ်ိန္၌ ပညာရွိကို အလိုရွိ၏။
On the battlefield the brave are wanted.
In secret matters one who keeps his tongue is wanted.
At a feast, one loved is wanted.
In difficult and profound matters one learned is wanted.
သူေတာ္ေကာင္းတို႕၏ ဥစၥာသည္ နည္းပင္နည္းျငားေသာ္လည္း တြင္းမွရေသာ ေရခ်ိဳကဲ့သုိ႕ သူတစ္ပါးတို႕ ေသာက္သံုးမွီခိုရ၏။
မသူေတာ္တို႕၏ ဥစၥာသည္ကား မ်ားပင္မ်ားျငားေသာ္လည္း သမုဒၵရာေရကဲ့သုိ႕ ေသာက္ခ်ိဳး မွီခိုရာမရႏိုင္။
Little as the wealth of the virtuous may be, it can be used as good water from a well.
But much as the wealth of the nonvirtuous can be not useful as water from the ocean.
မိမိမိုက္လ်က္ မိုက္မွန္းသိသူကို ပညာရွိဟုဆိုအပ္၏။
မိမိမိုက္လွ်က္ ပညာရွိဟု အထင္ေရာက္သူကိုမူ သူမိုက္ဟု ဆိုအပ္၏။
One who knows himself of his foolishness, may be said to be the wise.
One who thinks of himself as the wise even though he is foolish, may be said to be the foolish.
အိပ္မေပ်ာ္ေသာသူအတြက္ ညဥ္႕တာသည္ရွည္၏။
အားခင္ကုန္ခန္း ခရီးပန္းသူအတြက္ တစ္ယူဇနာခရီးအကြာသည္ ရွည္ေ၀း၏။
သူေတာ္ေကာင္းတရားကို မသိေသာ သူမိုက္တို႕အတြက္ သံသရာ၀ဋ္ဆင္းရဲသည္ ရွည္၏။
The night is long to one who can’t sleep.
A stage (One Yojana distance) is long to a weary traveler.
To fools not knowning virtue, the Samsara (Circle of lives that full of pain and sufferings) is long.
စိတ္သေဘာထား ယုတ္ညံ့သူသည္ ႏွမ္းေစ့သဖြယ္ ေသးငယ္ေသာ သူတစ္ပါး၏ အျပစ္ကို ႐ႈျမင္တတ္၏။
အုန္းသီးေလာက္ႀကီးမားေသာ ကိုယ့္အျပစ္ကိုမူ မ႐ႈျမင္တတ္ေခ်။
Evil-minded person notices others’ fault, which is as small as sesamum seed.
But he never sees his own fault which is as big as coconut.
သူမိုက္တို႕၏ ခ်ီးမြမ္းျခင္းသည္ ဒဏ္ခတ္သည္မည္၏။
ပညာရွိတို႕၏ ခ်ီးမြမ္းျခင္းသာလွ်င္ ေကာင္းစြာခ်ီးမြမ္းသည္ဟု ဆိုအပ္၏။
The praise of the foolish amounts to punishment.
The praise of the wise is said to be well praised.
အခိုင္းအေစ ေကာင္းမေကာင္းကို ေစခုိင္းၾကည္႕ခါမွ သိႏိုင္၏။
ေဆြမ်ိဳး ေကာင္းမေကာင္းကို ေဘးဒုကၡ က်ေရာက္ခါမွ သိႏိုင္၏။
မိတ္ေဆြ ေကာင္းမေကာင္းကို ပစၥည္းဥစၥာနည္းပါး ဆုတ္ယုတ္ခါမွ သိႏိုင္၏။
မယား ေကာင္းမေကာင္းကို စည္းစိမ္ကုန္ခါမွ သိႏိုင္၏။
A servant can be known good or bad after being assigned a duty.
A relative can be known good or bad when one is in danger.
A friend can be known good or bad when property diminishes.
A wife can be known good or bad when wealth is exhausted.
မီးကိုလည္း အႂကြင္းမထားရာ၊
ေႂကြးၿမီကိုလည္း အႂကြင္းမထားရာ၊
ေရာဂါကိုလည္း အႂကြင္းမထားရာ၊
ထိုသည္တို႕ကား အဖန္တလဲလဲ တိုးပြားတတ္သည္ျဖစ္ရာ အႂကြင္းမရွိေအာင္ ျပဳရာ၏။
Do not leave remnants of fire,
Do not leave remnants of debt,
Do not leave remnants of disease,
As those may increase many times no remnants should be left.
မိန္းမတို၏ဥစၥာကား အဆင္းတည္း။
ေယာက္်ားတို႕၏ဥစၥာကား အတတ္ပညာတည္း။
ရဟန္းတို႕၏ဥစၥာကား သီလတည္း။
မင္းတို႕၏ဥစၥာကား ရဲမက္ဗိုလ္ပါတည္း။
Beauty is the wealth of woman.
Education is the wealth of man.
Self-restraint is the wealth of a monk.
Armed forces are the wealth of a king.
ထမင္းကို အစာေၾကမွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။
မယားကို အရြယ္လြန္မွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။
စစ္သည္ရဲမက္ကို စစ္ေအာင္ၿပီးမွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။
ေကာက္ႏွံစပါးကို က်ီသို႕ေရာက္မွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။
One should praise meal after being digested.
One should praise wife after she is over age.
One should praise soldier after winning battle.
One should praise paddy after being harvest and stored I ware-house.
ႏွစ္လင္သံုးလင္ ေျပာင္းေသာမိန္းမ၊
ႏွစ္ေက်ာင္းသံုးေက်ာင္း ေျပာင္းေသာရဟန္း၊
ႏွစ္ႀကိမ္သံုးႀကိမ္ ေက်ာ့ကြင္းမွ လြတ္ဖူးေသာငွက္၊
ဤသူတို႕ကား မာယာမ်ားတတ္၏။
The woman, who changes two or three husbands,
The priest, who changes two or three monasteries,
The bird which escape from traps twice of thrice,-
They may have many deceits.
ျငင္းခံုတတ္သည္႕ အေလ့ရွိေသာ၊
ျငဴစူေစာင္းေျမာင္း ေျပာဆိုေလ့ရွိေသာ၊
ျမင္ျမင္သမွ်ကို လိုခ်င္တပ္မက္ေလ့ရွိေသာ၊
မ်ားစြာခ်က္ျပဳတ္၍ စားတတ္ေသာ၊
လင္ေယာက္်ားမစားမီ အဦးအဖ်ား စားတတ္ေသာ၊
သူတစ္ပါး၏ အိမ္သို႕ သြားေနတတ္သည္႕ အေလ့ရွိေသာ မိန္မမ်ိဳးကို သားတစ္ရာပင္ ရျငားေသာ္လည္း လင္ေယာက္်ားသည္ စြန္႕ပစ္ရာ၏။
A woman who tends to be-
Quarrelsome,
Slights others,
Craves for all she sees,
Cooks and eats too much,
Has meals ahead of her husband
And visit others and stays there lond should be abandoned, even though
she could give birth to a hundred sons
အၾကင္မိန္းမသည္-
စားမႈ၀တ္မႈတို႕၌ မိခင္ကဲ့သို႕ ႏွစ္သက္ဖြယ္ ျပဳတတ္လွ်င္၊
မျမင္အပ္ရာ၊ ရွက္ဖြယ္ရာ အမႈကိစၥတို႕၌ ႏွမကဲ့သို႕ လြန္စြာရွက္တတ္လွ်င္၊
လင္ကို လုပ္ေကၽြးျပဳစုရာ၌ ကၽြန္မကဲ့သို႕ ႐ိုေသစြာျပဳတတ္လွ်င္၊
ေဘးေရာက္ေသာအခါ တိုင္ပင္ေဖာ္ တိုင္ပင္ဖက္ရလွ်င္၊
အိပ္ေသာအခါ၌ ေမြ႕ေလ်ာ္ေစတတ္လွ်င္၊
႐ုပ္ဆင္းအဂၤါ တင့္တယ္စြာ ျပဳျပင္တတ္လွ်င္၊
အမ်က္ထြက္ေသာအခါ၌ သည္းခံတတ္လွ်င္၊
မိန္းမျမတ္ဟု ဆိုအပ္၏။
A woman who offers motherly treatment in meals and dresses,
Bashful like a sister,
Respectful like slave in serving the husband,
Offers counsel when in danger,
Gives comfort in bed,
Has propriety I dress and charm,
And forbearing in anger is said to be virtuous.
အၾကင္အရပ္၌-
ေနာက္လုိက္မရွိ၊ ေခါင္းေဆာင္ခ်ည္းသာမ်ားအံ့၊
နာခံသူမရွိ၊ ပညာရွိဆရာ လုပ္လိုသူခ်ည္းသာမ်ားအံ့၊
ႏွိမ့္ခ်သူမရွိ၊ အႀကီးအျမတ ္ျဖစ္လိုၾကသူခ်ည္းသာျဖစ္အံ့၊
ထိုသူတို႕လုပ္သမွ် ကိစၥအ၀၀သည္ ပ်က္စီးရတတ္၏။
A place,
Where there are no followers but all are leaders
Who want to act wise with no listener,
To be great with no one humble is bound to see the ruin of whatever is done.
မင္းအစိုးရမည္သည္-
တိုင္းျပည္၏ အခြန္အတုတ္ ရမရ၊ မ်ိဳးရိကၡာျပည္႕စံုျခင္းရွိမရွိ ကိုယ္တိုင္သိေအာင္ ျပဳရာ၏။
အမႈထမ္းမ်ား တာ၀န္ေက်ပြန္ေအာင္ ထမ္းေဆာင္ျခင္း ရွိမရွိကိုလည္း ကိုယ္တိုင္သိေအာင္ ျပဳရာ၏။
ႏွိမ့္ခ်အေရးယူထိုက္သူမ်ားကို ႏွိမ့္ခ်အေရးယူ၍ ခ်ီးျမႇင့္ေျမႇာက္စားထိုက္သူမ်ားကို ခ်ီးျမႇင့္ေျမႇာက္စားရာ၏။
Government must be directly in the know-
If revenue is received or not and if seeds and food supplies are sufficient or not,
If those in service are dutiful or not,
If those on whom action must be taken is taken and those worthy of reward are reworded.
အင္အားႀကီးမားေသာ အမိုက္ရန္အေပါင္းကို တစ္ေယာက္အားျဖင့္ မေအာင္ႏိုင္ေသာ္လည္း ေပါင္းစုခိုင္က်ည္ ညီညြတ္သည္ရွိေသာ္ ေအာင္ႏိုင္ရာ၏။
ျမက္တစ္ပင္တည္း အခ်ည္းႏွီးျဖစ္ေသာ္လည္း စုေပါင္း၍ က်စ္အပ္သည္ရွိေသာ္ ထိုျမက္လြန္ႀကိဳးသည္ ခြန္အားႀကီးေသာ ဆင္ေျပာင္ႀကီးကိုပင္ ဖြဲ႕ခ်ည္ႏိုင္စြမ္း သကဲ့သို႕တည္း။
Strong, bad elements cannot be overcome single-handed but by united action.
A blade of a grass is unsubstantial, but many blades made into a rope can bring the strength to tie an elephant.
ေလကြယ္ရာအရပ္၌ မီးေတာက္သည္ ႀကီးထားမႈမရွိ ၿငိမ္းေလဘိသကဲ့သို႕ သစၥာေစာင့္ၿမဲ သူရဲဗိုလ္ပါတို႕၏ အားေပးေထာက္ကူမရခဲ့မူ ျပည္႕ရွင္မင္း၏ တန္ခိုးၾသဇာ အရွိန္အ၀ါသည္ အဘယ္မွာလွ်င္ ႀကီးထြားေအာင္ျမင္ ရန္ကင္းစင္ေအာင္ ျပဳႏိုင္ပါမည္နည္း။
Just as a flame cannot thrive but die in a place deprived of wind, a ruler without the backing of faithful retinue cannot cause success and prosperity.
မိန္းမ၌ တပ္မက္လြန္ၾကဴးမူ သိကၡာမရွိႏိုင္။
သူ႕အသက္ သူ႕အသား အစားလြန္ၾကဴးမူ အသနားမရွိႏိုင္။
အရက္ေသစာ အေသာက္အစား လြန္ၾကဴးမူ စကားမမွန္ႏိုင္။
ေလာဘရမၼက္ႀကီးလြန္းမူ အရွက္မရွိႏိုင္။
အပ်င္းႀကီးလြန္းမူ အတတ္ပညာ မဆည္းပူးႏုိင္။
The over-sexed has no honour.
The over-carnivorous has no pity.
The over-imbibed has no truthful word.
The over-avariced has no shame.
The over-lazy has no education.
ပညာရွိတို႕သေဘာကား-
က်ေရာက္လတၱံ႕ေသာေဘးကို ေတြ႕ျမင္လွ်င္ အေ၀းကပင္ ေရွာင္တတ္၏။
မ်က္ေမွာက္ဒိ႒ ႀကံဳေတြ႕ရေသာေဘးကိုမူကား ေၾကာက္ရြံ႕မရွိ ရဲရင့္စြာ ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းတတ္ေပ၏။
The nature of the wise-
Avoids imminent danger when he sees it.
Courageously unravels the danger that befalls.
ေမာဟဖိစီး အအိပ္ႀကီးသူ၊
သတိယြင္းေပါ့ ေမ့ေလ်ာ့သူ၊
အေခ်ာင္ခို၍ သက္သာမႈကို ႏွစ္သက္လိုသူ၊
ေရာဂါစြၿငိ အနာရွိသူ၊
လံု႕လမရွိ ပ်င္းရိသူ၊
ေလာဘသက္သက္ အလိုရမၼက္ႀကီးသူ၊
အမႈကိစၥကို လက္စမသတ္ ၿပီးျပတ္ေအာင္ မလုပ္တတ္သူ၊
ဤခုႏွစ္ဦးတို႕သည္ကား စာေပက်မ္းဂန္ႏွင့္ ကင္းေ၀းၾကကုန္ရာ၏။
Those fond of sleep,
Those absent-minded,
Those who shirk,
Those who are diseased,
Those who are lazy,
Those who are avaricious,
Those who leave work half done
Do not find their way to books (literature).
