Basic Anatomy အေျခခံ (အနာေတာ္မီ) ခႏၶာေဗဒ
7:06 PM Posted In Health Edit This 0 Comments »
လူ႔ခႏၶာကိုယ္သည္ သက္ရွိသတၲဝါမ်ားအနက္ အရႈတ္ေထြးဆံုးျဖစ္ျပီး။ Microscope အႏုၾကည့္မွန္ဘီလူးျဖင့္သာျမင္ရသည့္ ေသးငယ္လြန္းေသာ အစိတ္အပိုင္း Cells (ဆဲလ္) သန္းေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားသည္။
• Cells (ဆဲလ္) ကလပ္စည္း = သက္ရွိတို႔၏ အေသးငယ္ဆံုးေသာ အစိတ္အပိုင္းျဖစ္သည္။
• Tissues တစ္ရွဴး = တူညီသည့္ (ဆဲလ္)မ်ားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားသည္။ ဥပမာ Epithelial Tissue (အပီသီလီရယ္) အေပၚယံလႊာ၊ Connective Tissue (ကြန္နက္တစ္) တြယ္ဆက္၊ Muscle Tissue (မာဆယ္) ၾကြက္သား၊ Nervous Tissue (နားဘတ္စ္) အာရံုေၾကာ။ စကၠန္႔တိုင္းမွာ တစ္ရွဴးအသစ္ႏွင့္ ဆဲလ္အသစ္ စုစုေပါင္း ၂၅ သန္း ျဖစ္ေပၚေနသည္။
• Organs အဂၤါအစိတ္အပိုင္း = မတူညီေသာ (တစ္ရွဴး) မ်ားစြာတို႔ ပါဝင္ျပီး၊ အလုပ္တမ်ိဳးကို ေဆာင္ရြက္ရန္ ဖြဲ႔စည္းထားသည္။ ဥပမာ အစာအိမ္တြင္ ၾကြက္သား + အာရံုေၾကာ + အေပၚလႊာ + အတြင္းလႊာတို႔ ေပါင္းစပ္ ပါဝင္ေနၾကသည္။
• Systems စနစ္ = သက္ရွိတို႔၏ ရႈတ္ေထြးသည့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမ်ားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားသည္။ စနစ္ (၁ဝ) မ်ိဳးရွိသည္။
ခႏၶေဗဒ စနစ္ (၁ဝ) မ်ိဳး
1. Skeletal (စကယ္လတန္) အရိုးစနစ္။
2. Muscular (မာစကူလာ) ၾကြက္သားစနစ္။
3. Nervous (နားဘတ္စ္) အာရံုေၾကာစနစ္။
4. Endocrine (အင္ဒိုခရိုင္း) ေဟာ္မုန္းစနစ္။
5. Cardiovascular (ကာဒီယို-ဗတ္စကူလာ) ႏွလံုးႏွင့္ ေသြးေၾကာမ်ားစနစ္။
6. Lymphatic (လင္ဖက္တစ္) ေသြးျပန္ရည္စနစ္။
7. Respiratory (ရက္စပေရးရွင္း) အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းစနစ္။
8. Digestive (ဒိုင္ဂ်က္စတစ္ဖ္) အစာေျခလမ္းေၾကာင္းစနစ္။
9. Urinary (ယူရီနရီ) ဆီးလမ္းေၾကာင္းစနစ္။
10. Reproductive (ရီပရိုဒတ္တစ္ဖ္) မ်ိဳးပြားလမ္းေၾကာင္းစနစ္။
Cell (ဆဲလ္) တည္ေဆာက္ထားပံုႏွင့္ လုပ္ငန္းမ်ား
အခ်ိဳ႕ သတၲဝါမ်ားသည္ (ဆဲလ္) တခုတည္းရွိျပီး၊ အခ်ိဳ႕မွာ (ဆဲလ္) သန္းမ်ားစြာရွိၾကသည္။ လူ႔သေႏၶျဖစ္စ၌ (ဆဲလ္) တခုတည္းမွ ပြားမ်ားလာရသည္။ (ဆဲလ္) မ်ားသည္ အႏုၾကည့္မွန္ဘီလူးျဖင့္ၾကည့္မွသာ ျမင္ႏိုင္သည္အထိ ေသးငယ္ သည္။ (ဆဲလ္) အမ်ိဳးအစားေပါင္း မ်ားစြာရွိသည္။ လူ႔ခႏၶာကုိယ္၌ (ဆဲလ္)ေပါင္း ၁ဝဝ (ထြီလီယန္)ရွိမည္ဟု မွန္းဆရသည္။ ၁ (ထြီလီယန္) = ၁ဝဝဝဝဝဝဝဝဝဝဝဝ။ (သုည ၁၂ လံုး)
(ဆဲလ္) တခုတည္းရွိေသာ ဝမ္းကိုက္ေရာဂါ ျဖစ္ေစသည့္ Amoeba (အမီးဘား)၊ RBC ေသြးနီဥ၊ (ဆဲလ္)၊ တခုတည္း ရွိေသာ ဝမ္းပ်က္၊ ဆီးေအာင့္၊ ဦးေႏွာက္ေရာင္ ျဖစ္ေစတတ္သည့္ E. coli ဗက္တီးရီးယား၊
(ဆဲလ္) တြင္ Cell wall နံရံ၊ Nucleus (ႏူကလီးယပ္စ္) ႏွင့္ Cytoplasm (ဆိုက္တိုပလာဆမ္)တို႔ ပါဝင္သည္။ နံရံသည္ အတြင္းပိုင္းႏွင့္ အျပင္ကုိ ကန္႔ထားကာ (ဆဲလ္)၏ ပံုသဏၭာန္ကို ျဖစ္ေစသည္။ ဓါတ္ပစၥည္မ်ား အထဲဝင္-အျပင္ထြက္ႏိုင္ ေစရန္လည္း လုပ္ေပးသည္။ (ဆိုက္တိုပလာဆမ္)သည္ (ဂ်ဲလ္)ကဲ့သို႔ က်ိခြ်ဲခြ်ဲျဖစ္သည္။ ၄င္းထဲ၌ ေသးငယ္သည့္ ပစၥည္းမ်ား ပါဝင္သည္။ Nucleus (ႏူကလီယပ္စ္) ေခၚ (ဆဲလ္)၏ အထိန္းပင္မထဲတြင္ DNA ေခၚ မ်ိဳးဗီဇ ပါဝင္သည္။ ၄င္းထဲရွိ Nucleous (ႏူကလီယိုးလပ္စ္) ၌ (ပရိုတိန္း) ျဖစ္ေရးတြင္ပါဝင္ရသည့္ RNA ရွိသည္။ ၄င္းမွာ (ဆဲလ္) ၾကီးထြားေစရန္၊ (ဆဲလ္) ပ်က္သည္ကို ျပင္ရန္၊ ေသသည္ကို အစားထိုးရန္တို႔အတြက္ (ဆဲလ္) ပြားျခင္းျဖစ္ရသည္။
Tissue (တစ္ရွဴး) ဆိုသည္မွာ အလုပ္တမ်ိဳးလုပ္ရန္ မ်ိဳးတူသည့္ (ဆဲလ္) မ်ား၏ အစုအေဝးကိုေခၚသည္။ (ဆဲလ္) မ်ား အၾကား သက္မဲ့ပစၥည္းျဖစ္သည့္ တြယ္ကပ္သည့္ ပစၥည္းမ်ားရွိသည္။ အခ်ိဳ႕(တစ္ရွဴး)မ်ား၌ တြယ္ကပ္ပစၥည္း နည္းနည္းသာ ရွိ၍ အခ်ိဳ႕တြင္ အေျမာက္အျမားရွိသည္။ (တစ္ရွဴး) အမ်ိဳးအစား ၄ မ်ိဳးရွိသည္။
1. Epithelial Tissue (အပီသီလီရယ္) အေပၚယံလႊာ (တစ္ရွဴး)၊
2. Connective Tissue (ကြန္နက္တစ္) တြယ္ဆက္ (တစ္ရွဴး)၊
3. Muscle Tissue (မာဆယ္) ၾကြက္သား (တစ္ရွဴး)၊
4. Nervous Tissue (နားဘတ္စ္) အာရံုေၾကာ (တစ္ရွဴး)၊
၁။ Epithelial Tissue (အပီသီလီရယ္-တစ္ရွဴး) အေပၚယံလႊာ တစ္ရွဴး
တကိုယ္လံုးအႏွံ႔ရွိသည္။ ခႏၶာကုိယ္မ်က္ႏွာျပင္၊ ဝမ္းတြင္းေခါင္းမ်ား၊ အေခါင္းရွိသည့္အဂၤါမ်ား၊ (ဂလင္း)မ်ား အားလံုးကို ဖံုးေနသည့္ အလႊာျဖစ္သည္။ ၄င္းက ကာကြယ္မႈေပးျခင္း၊ အရည္မ်ား ညွစ္ထုတ္ေပးျခင္း၊ စုပ္ယူေပးျခင္း၊ စြန္႔ထုတ္ေပးျခင္း၊ တဖက္မွ တဖက္ဆီသို႔ ျပန္႔ႏွံ႔ေစျခင္း၊ အာရံုခံေပးျခင္းမ်ား လုပ္ေပးသည္။ (အပီသီလီရယ္-တစ္ရွဴး) ၏ (ဆဲလ္) မ်ားသည္ တခုႏွင့္တခု ထိစပ္ေနၾကျပီး၊ တဖက္က အျပင္သို႔ မ်က္ႏွာမူေနကာ၊ (ကာဗြန္ဟိုက္ဒရိတ္) ႏွင့္ (ပရိုတင္း) တို႔ ပါဝင္သည္။ (အပီသီလီရယ္-တစ္ရွဴး) သည္ တထပ္တည္း သို႔မဟုတ္ အထပ္မ်ားစြာရွိသည္။
အျပား = (အေရျပား)၊ ကုဗပံု = (ဂလင္း-တစ္ရွဴး၊ ေက်ာက္ကပ္) ေကာ္လံပံု = (အစာေျခမ္း၊ အသက္ရွဴလမ္း)။
1. Epithelial Membranes (အပီသီလီရယ္-မင္ဘရိန္း) ေခၚ အေပၚဖံုးအလႊာ = ကိုယ္ထည္၊ ကိုယ္တြင္းေခါင္း မ်ား၏ အတြင္းပိုင္း၊ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမ်ားကို ဖံုးလႊမ္းထားသည့္ (တစ္ရွဴး)ျဖစ္သည္။
a. Mucous Membranes (ျမဴးကပ္စ္-မင္ဘရိန္း) = (ျမဴကိုဆာ) = အစာေျခလမ္း တေလ်ာက္လံုးအား အတြင္းက ဖံုးထားသည္။ ဝမ္းတြင္းရွိ အျပင္သို႔ မ်က္ႏွာမူထားသည့္ အေခါင္းပါအဂၤါမ်ားအားလည္း အတြင္းကဖံုးထားသည္။ ေမြးလမ္း၊ အသက္ရွဴလမ္း၊ ဆီးလမ္းမ်ားအားလည္း အတြင္းက ဖံုးထားသည္။
b. Serous Membranes (ဆီးရပ္စ္-မင္ဘရိန္း) = (ဆီရိုဆာ) = ဝမ္းတြင္းရွိ အျပင္သို႔ မ်က္ႏွာမူ မထား သည့္ အေခါင္းပါ အဂၤါမ်ားအား ဖံုးထားသည္။ ၄င္းမွ အရည္မ်ား စစ္ထုတ္သည္။ ၄င္းအရည္သည္ မ်က္ႏွာျပင္မ်ားအၾကား ေခ်ာေမြ႔ေစရန္ျဖစ္သည္။ ဥပမာ အဆုပ္ကို ဖံုးထားေသာ (ပလူရာ)၊ ႏွလံုးအား (ပယ္ရီကားဒီယမ္း)၊ ဦးေႏွာက္အား (မင္နင္းဂ်ီးစ္)၊ ဝမ္းဗိုက္ထဲရွိ အဂၤါမ်ားအား (ပယ္ရီတိုနီယမ္)၊ စသည္တို႔ ျဖင့္ဖံုးထားသည္။ ယင္းအားလံုးတို႔သည္ ႏွစ္လႊာစီ ရွိျပီး၊ အတြင္း၌ ဝါက်င့္က်င့္ အရည္ရွိ သည္။ ၄င္းေၾကာင့္ ပြတ္တိုက္မႈကို သက္သာေစသည္။)
2. Connective Tissue Membranes (ကြန္နက္တစ္-တစ္ရွဴး) အလႊာ = အဆစ္မ်ား၏ အတြင္းပိုင္း ဖံုးထားသည့္ (ဆိုင္ႏိုဗီရယ္-မင္ဘရိန္း)၊ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ ခါးရိုးထဲရွိ အာရံုေၾကာမ်ားအား ဖံုးထားသည့္ (မင္နင္ဂ်ီးစ္)တို႔ျဖစ္သည္။
၂။ Connective Tissue (ကြန္နက္တစ္-တစ္ရွဴး) တြယ္ဆက္တစ္ရွဴး
(ဆဲလ္)မ်ားကို ဆက္စပ္ တြယ္ကပ္ေနေစသည့္ (တစ္ရွဴး) ျဖစ္သည္။ ပံုသဏၭာန္ကိုျဖစ္ေစသည္။ အဆီကိုသိုေလွာင္ထား သည္။ ေရာဂါအခ်ိဳ႕ကို အကာကြယ္ေပးသည္။ ပ်က္စီးသည္မ်ားကို ျပင္ရန္ကူညီသည္။ အမ်ိဳးအစား မ်ားစြာရွိသည္။
a. (ေအရီယိုလာ)၊
b. (အဒီပို႔စ္)၊
c. (ဖိုက္ဘရပ္စ္)၊
d. (စပါယ္ရွယ္) တြယ္ဆက္တစ္ရွဴး၊
Specialized connective tissues ထူးျခားသည့္ (ကြန္နက္တစ္-တစ္ရွဴး) မ်ား
(၁) Blood ေသြး
ေသြးတြင္ အခဲပိုင္း ႏွင့္ အရည္ပိုင္းရွိသည္။ Red blood cells (RBC) ေသြးနီဥ၊ ေရ၊ (အလက္ထရိုလိုက္)ေခၚ (ဆိုဒီယမ္ႏွင့္ ကလိုရင္း) ဓါတ္ဆားမ်ား၊ Protein ပရိုတင္းတို႔လည္းပါဝင္သည္။ အာဟာရ၊ ဂလူးကို႔စ္၊ (လစ္ပစ္) ေခၚ အဆီ၊ Amino acid အမိုင္ႏို-အက္စစ္၊ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္၊ Hormones ေဟာ္မုန္းတို႔ကို သယ္ပို႔ေပးသည္။
ေသြး၏ အခဲပိုင္းသည္ ၄၅% ရွိျပီး၊ ၄င္းတြင္ -
1. RBC = Red blood cell = Erythrocyte ေသြးနီဥ၊
2. WBC = White blood cells = Leukocytes (လူကိုဆိုက္) ေသြးျဖဴဥမ်ားႏွင့္
3. Platelets (Thrombocytes) (ပလိပ္လက္) ေခၚ ေသြးမႈံတို႔ ပါဝင္သည္။ ေသြးနီဥ သည္အမ်ားဆံုးျဖစ္သည္။ ေသြးျဖဴဥမ်ား ထဲတြင္ Neutrophils (ႏူထိုဖီးလ္) Basophils (ေဗဆိုဖီးလ္) Eosinophils (အီယိုဆင္ႏိုဖီးလ္) တို႔ပါဝင္သည္။ (ပလိပ္လက္) အေရအတြက္သည္ အခ်ိဳ႕ေရာဂါမ်ား Aplastic anemia, Cancer in the bone marrow တို႔တြင္ နည္းသည္။
Plasma (ပလာစမာ) ေသြး၏ အရည္ပိုင္းျဖစ္သည္။ ေသြး၏ ၅၅% ရွိသည္။ အေရးပါေသာ (ပရိုတိန္း) မ်ားပါေနသည္။ ၄င္းထဲတြင္ အသဲမွထုတ္ေပးသည့္ Fibrinogen (ဖိုင္ဘရင္ႏိုဂ်င္) ေခၚ ေသြးအားခဲေစသည့္ ပစၥည္းပါသည္။ (ပလာစမာ) မွ ေသြးခဲေစသည့္ ပစၥည္းမ်ား ထုတ္လိုက္ပါက Serum (စီရမ္) က်န္ရစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးမ်ားမွာ (စီရမ္) မွ ထုတ္ယူရသည္။ RBC ေသြးနီဥသည္ ပ်မ္းမွ် ရက္ ၁၂ဝ အသက္ရွင္သည္။ လူ႔ကိုယ္ထဲမွာ ေသြးနီဥေပါင္း ၂႕၅ ထြီလီယန္ ရွိသည္။ စကၠန္႔တိုင္းမွာ ေသြးနီဥ အသစ္ေပါင္း ၂႕၅ သန္း ထုတ္ေပး ေနသည္။ ေသြးသည္ မိုင္ ၆ဝ,ဝဝဝ ခရီးသြားေနျခင္း ျဖစ္သည္။ ေသြးနီဥတခုသည္ ကိုယ္ခႏၶာထဲ လွည့္လည္ရန္ ၂ဝ စကၠန္႔ပင္ မၾကာေခ်။
a = RBC Erythrocytes (အရစ္သရိုဆိုက္) ေသြးနီဥ၊
b = WBC Neutrophil (ႏူထိုဖီးလ္)၊
c = WBC Eosinophil (အီယိုဆင္ႏိုဖီးလ္)၊
d = WBC Lymphocyte (လင္ဖိုဆိုက္)၊
WBC ေသြးျဖဴဥအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ % မည္မွ်ရွိသည္၊ လုပ္သည့္အလုပ္။
ႏူထိုဖီးလ္၊ ၆၅%၊ (ဗက္တီးရီးယား)မ်ားအား တိုက္ဖ်က္ေပးသည္။ Pus ျပည္ထဲ၌ပါဝင္။
အီယိုဆင္ႏိုဖီးလ္၊ ၄%၊ Parasite (ပါရာဆိုက္)ေခၚ ကပ္ပါးေကာင္မ်ားအား တိုက္ဖ်က္ေပး။
ေဘဆိုဖီးလ္၊ <၁%၊ Allergy (အလာဂ်ီ)ျဖစ္လ်င္ Histamine (ဟစ္စတမင္း)ထုတ္ေပးသည္။ လင္ဖိုဆိုက္၊ ၂၅%၊ B cells (အင္တီေဘာ္ဒီ) Antobody ထုတ္ေပးသည္။ T cells ခုခံအားကိစၥတြင္ ပါဝင္။ AIDS ျဖစ္လ်င္ ၄င္းနည္းသြား။ မိုႏိုဆိုက္၊ ၆%၊ ေလစုပ္စက္ကဲ့သို႔ ရွင္းေပးသည္။ မက္ကရိုေဖ့ခ်္၊ ခုခံအားအတြက္ ကူညီသည္။ (၂) Cartilage အရိုးႏု Rib နံရိုး။ Ear နားရြက္၊ Nose ႏွာေခါင္း၊ Throat လည္ေခ်ာင္း၊ Intervertebral disks ခါးရိုးဆစ္ ၾကားအရြတ္တို႔သည္ အရိုးႏုမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ၃။ Muscle Tissue ၾကြက္သားတစ္ရွဴး၊ ရွံဳ႕ႏိုင္၊ ဆန္႔ႏိုင္စြမ္းရွိသည့္ (ဆဲလ္)မ်ားျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားသည္။ (ဆဲလ္) မ်ားစြာႏွင့္ ေသြးမ်ားစြာရွိသည္။ (ဆဲလ္) မ်ားသည္ ရွည္လ်ားျပီး၊ အထပ္ထပ္ သို႔မဟုတ္ အဆုပ္လိုက္တည္ေဆာက္ထားသည္။ ၾကြက္သားတစ္ရွဴး သံုးမ်ိဳးရွိသည္။ (၁) (စကယ္လ္တယ္-မာဆယ္) ေခၚ အရိုးၾကြက္သား = ဆလင္ဒါ ပံုရွိသည္။ (ႏူကလီယပ္စ္) တခုမက ရွိသည္။ ကန္႔လန္႔စင္း ရွိသည္။ စိတ္ကေန ထိန္းေပးႏိုင္သည္။ (၂) Smooth muscle (စမုသ္-မာဆယ္) ေခၚအႏုစားၾကြက္သား = ရက္ကန္းလြန္းပံုရွိသည္။ (ႏူကလီယပ္စ္) တခုတည္း ရွိသည္။ ကန္႔လန္႔စင္း မရွိ။ စိတ္က မထိန္းႏိုင္။ အစာအိမ္၊ အူ၊ သားအိမ္၊ ေသြးေၾကာတို႔ရွိ ၾကြက္သားမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ (၃) Cardiac muscle (ကားဒီယက္-မာဆယ္) ေခၚ ႏွလံုးၾကြက္သား = ျဖာထြက္ေနသည့္ Fibre (ဖိုင္ဗာ) မ်ားရွိသည္။ (ႏူကလီယပ္စ္) တခုတည္းရွိသည္။ ကန္႔လန္႔စင္း ရွိသည္။ စိတ္ကေန မထိန္းႏိုင္။ ၄။ Nervous Tissue (အာရံုေၾကာ) တစ္ရွဴး ဦးေႏွာက္၊ ခါးရိုးထဲက (နာ့ဖ္) အာရံုေၾကာမ်ားတြင္ရွိသည္။ ၾကြက္သားမ်ားအား ၾကံဳ႕ေစရန္၄င္း၊ ပတ္ဝန္းက်င္အား သိေနေစရန္၄င္း လုပ္ေပး၍၊ ခႏၶာကိုယ္၏ လုပ္ငန္းမ်ားအၾကား ထိန္းညွိေပးသည္။ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ၊ ဆင္ျခင္တံုတရား၊ မွတ္ဥာဏ္တို႔တြင္ အဓိကၾကသည္။ ထိုအလုပ္မ်ား လုပ္ႏိုင္ရန္ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ျဖင့္ ဆက္သြယ္သည္။ Body Cavities ခႏၶာကိုယ္တြင္းရွိ အေခါင္း (လိႈင္ေခါင္း) မ်ား 1. Thoracic cavity (သိုရက္ဆစ္-ကယ္ဗတီ) ေခၚ ရင္ေခါင္းပိုင္းအေခါင္းထဲတြင္ Heart ႏွလံုး၊ Lungs အဆုပ္မ်ား၊ Trachea ေလျပြန္ၾကီး၊ Esophagus (အီဆိုေဖးဂတ္စ္) အစာျမိဳျပြန္၊ Blood vessales (ဘလတ္-ဗက္ဆယ္စ္) ေသြးေၾကာမ်ား၊ Nerves အာရံုေၾကာမ်ားရွိၾကသည္။ ၄င္းတို႔အား ေဘးတြင္ Ribs နံရိုးမ်ားႏွင့္ အဆုပ္အား ဖံုးထားသည့္ Pleura (ပလူရာ)တို႔က ရံထားျပီး၊ ေအာက္တြင္ Diaphragm (ဒိုင္ယာဖရမ္)ေခၚ ရင္ေခါင္းႏွင့္ ဝမ္းဗိုက္ကို ပိုင္းျခားထားေသာ ၾကြက္သားၾကီးတို႔ ရွိၾကသည္။ 2. Abdominal and pelvic cavity ဝမ္းဗိုက္ပိုင္းႏွင့္ တင္ပဆံုရိုးတြင္းအေခါင္းမ်ား၊ a. Abdominal cavity ဝမ္းဗိုက္အေခါင္းထဲတြင္ အစာေျခလမ္းေၾကာင္း၏ အမ်ားဆံုးအပိုင္းအျပင္ Kidneys ေက်ာက္ကပ္၊ Adrenal glands (အျဒီနယ္လ္-ဂလင္း) တို႔ ရွိၾကသည္။ ဝမ္းဗိုက္ပိုင္းႏွင့္ အထက္က ရင္ေခါင္းပိုင္းအား Diaphragm (ဒိုင္ယာဖရမ္) ျဖင့္ ပိုင္းျခားထားသည္။ b. Pelvic cavity တင္ပဆံုရိုးအေခါင္းထဲတြင္ ဆီးလမ္းႏွင့္ မ်ိဳးပြားအဂၤါမ်ားႏွင့္ အစာေဟာင္းအိမ္ရွိသည္။ 3. ဦးေႏွာက္ရွိေသာ ဦးေခါင္းရိုးခြံႏွင့္ ခါးရိုးထဲရွိေသာ အာရံုေၾကာမၾကီးတို႔ပါေသာ အေခါင္းမ်ားျဖစ္သည္။ (1) Skeletal System (စကယ္လတယ္-ဆစ္စတမ္) အရိုးစနစ္ လူၾကီးတေယာက္တြင္ ၂ဝ၆ ရိုးရွိသည္။ ကေလးအရြယ္၌ အရိုး ၃၅ဝ ရွိခဲ့သည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္လည္း အရိုး ၂ဝ၆ ရိုး ရွိေသာ္လည္း အရြယ္အစားငယ္ၾကသည္။ လူသည္ ေက်ာရိုးရွိသတၲဝါျဖစ္၍ Bone (ဘုန္း) အရိုး၊ Cartilage (ကားတေလ့ရွ္) အရိုးႏု၊ Ligament (လစ္ဂမင့္) အရြတ္၊ Tendon (တန္ဒြန္) အေခ်ာင္းလိုက္ရွိေသာ အရြတ္တို႔ ပါရွိသည္။ လူ႔အေလးခ်ိန္၏ ၂ဝ% သည္ အရိုးစနစ္က ျဖစ္သည္။ ေျပာ့သည့္ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမ်ားျဖစ္ေသာ ဦးေႏွာက္၊ ႏွလံုး၊ အဆုပ္တို႔အား ကာကြယ္မႈေပးထားသည္။ ၾကြက္သားစနစ္ ႏွင့္ တြဲဖက္၍ လႈပ္ရွားမႈကို ျဖစ္ေစသည္။ ကယ္လ္စီယန္ဓါတ္သည္ အရိုးထဲတြင္ အျခား အဂၤါမ်ားထက္ ပို၍ ပါဝင္ေနသည္။ အရိုး(ဆဲလ္) အသစ္မ်ားသည္ Bone marrow (ဘုန္း-မဲရိုး) ရိုးတြင္းျခင္ဆီကျဖစ္လာသည္။ ရိုးတြင္းျခင္ဆီမွ ေသြးနီဥ RBC = Red blood cell)၊ ေသြးျဖဴဥ (WBC = White blood cell)၊ ေသြးမႈံ (Platelets) မ်ားကိုလည္း ျဖစ္လာေစသည္။ ေဒါင္လိုက္ရိုးမ်ား ၈ဝ ႏွင့္ ဆက္တြဲအရိုး ၁၂၆ ရိုး တို႔ဟူ၍ ၂ ပိုင္း ခြဲထားသည္။ ေဒါင္လိုက္ရိုး ၈ဝ ဦးေခါင္းခြံရိုး (၂၈)။ Cranial Bones ဦးေႏွာက္အားဖံုးထားသည့္အရိုးမ်ား Parietal (2) ပရိုင္ရတယ္၊ ေခါင္းေဘးရိုး (၂) Temporal (2) တန္ပိုရယ္၊ နားထင္ရိုး (၂) Frontal (1) ဖရန္တယ္၊ နဖူးရိုး (၁) Occipital (1) ေအာက္စီပီတယ္၊ ေနာက္ေစ့ရိုး (၁) Ethmoid (1) အက္သမြိဳက္၊ မ်က္လံုးအတြင္းရိုး (၁) Sphenoid (1) စဖီႏိြဳက္၊ နားထင္ႏွင့္ မ်က္လံုးၾကားရိုး (၁) Auditory Ossicles နားႏွင့္ပတ္သက္သည့္အရိုးမ်ား၊ Malleus (2) မဲလီယပ္စ္ (၂) Incus (2) အင္းနပ္စ္ (၂) Stapes (2) စေတးပိစ္ (၂) Hyoid (1) ဟိုင္းဝိုက္ (၁) Vetebral Column ခါးရိုးမၾကီး Cervical vertebrae (7) ဆဗိုက္ကယ္၊ လည္ပင္းရိုး (၇) Thoracic vertebrae (12) သိုရက္ဆစ္၊ ရင္ေခါင္းရိုး (၁၂) Lumbar vertebrae (5) လမ္ဘား၊ ခါးရိုး (၅) Sacrum (1) ေဆခရမ္၊ တင္ပါးရိုး (၁) Coccyx (1) ေကာက္ဆစ္၊ အျမီးပိုင္းရိုး (၁) (ဗာတီဘရယ္-ေကာ္လံ) အေကာက္ေလးခုရွိသည္။ ၁။ (ဆာဗိုက္ကယ္-ကာ့ဖ္) (လည္ပင္းပိုင္းအေကာက္) ၂။ (သိုရက္ဆစ္ ကာ့ဖ္) (ရင္ေခါင္းပိုင္းအေကာက္) ၃။ (လမ္းဘား-ကာ့ဖ္) (ခါးပိုင္းအေကာက္) ၄။ (ေဆခရယ္-ကာ့ဖ္) (တင္ပိုင္းအေကာက္) Thoracic Cage ရင္ေခါင္းအံု Sternum (1) စတာနမ္၊ ရင္ညြန္႔ရိုး (၁) (ႏွစ္ပိုင္းရွိသည္။) Ribs = နံရိုးမ်ား ၁၂ စံုရွိသည္။ နံရိုးေအာက္ဆံုး ၂ စံုမွလြဲျပီး အားလံုးသည္ ရင္ညြန္႔ရိုးအား လာဆက္ေနၾကသည္။ Pectoral girdles (ပက္တိုရယ္-ဂါဒယ္) လက္အံုပိုင္း Clavicle (2) ကလက္ဗီကယ္၊ ညွပ္ရိုး(၂) Scapula (2) စကက္ျပဴလာ၊ (ေတာင္ပံ)၊ လက္ျပင္ရိုး (၂) လက္အရိုးမ်ား Humerus (2) ဟူးမားရပ္စ္၊ လက္ေမာင္းရိုး (၂) Radius (2) ေရဒီယပ္စ္၊ လက္ဖ်ံအျပင္ရိုး (၂) Ulna (2) အာလ္နာ၊ လက္ဖ်ံအတြင္းရိုး (၂) Carpals (16) ကာပယ္လ္၊ လက္ေကာက္ဝတ္ရိုး (၁၆) Metacarpals (10) မက္တာကာပယ္လ္၊ လက္ဝါးအတြင္းရိုး (၁ဝ) Phalanges (28) ဖဲလင့္ဂ်က္စ္၊ လက္ေခ်ာင္းအရိုး (၂၈) လက္ဝါး၏အတြင္း အေပၚယံပိုင္းႏွင့္ အတြင္းပိုင္းရွိ Muscle ၾကြက္သားမ်ား၊ Tendon (တန္ဒြန္) ေခၚ အရြတ္ေၾကာမ်ား၊ Nerves အာရံုေၾကာမ်ား၊ Arteries ေသြးလႊတ္ေၾကာမ်ား၊ Veins ေသြးျပန္ေၾကာမ်ား၊ Fascia (ဖါရွာ) ေခၚ အရြတ္ျပားမ်ား။ Lower Extremity ေျခေထာက္ပိုင္းအရိုးမ်ား Femur (2) ေပါင္ရိုး (၂) Tibia (2) ေျခသလံုးအတြင္းရိုး (၂) Fibula (2) ေျခသလံုးအျပင္ရိုး (၂) Patella (2) ဂံုညင္းရိုး (၂) Tarsals (14) ေျချခင္းဝတ္ရိုး (၁၄) Metatarsals (10) ေျခဖဝါးရိုး (၁ဝ) Phalanges (28) ေျခေခ်ာင္းကေလးမ်ား (၂၈) Pelvic Girdle (ပဲလဗစ္ဂါဒယ္) တင္ပဆံုရိုးကြင္း Ilium (အီလီယန္) တင္ပဆံုေနာက္ႏွင့္ အေပၚပိုင္းရိုး၊ Iliac crest (အီလီယက္-ခရက္စ္) ခါးေဘးဘက္ ႏွင့္ ေပါင္ထိပ္ရိုးေနရာ၊ Ischium (အစ္စခ်ီယန္) ဆီးစပ္ေဘးရိုး၊ Asetabulum (အဆက္တဗ်ဴလမ္) ေပါင္ရိုးကဆက္သည့္ေနရာရွိ အရိုး၊ Pubis (ျပဴးဗစ္) ဆီးစပ္ရိုး၊ 2) Muscular System ၾကြက္သားစနစ္ ၾကြက္သားအုပ္စုေပါင္း (၆ဝဝ)ေက်ာ္ရွိသည္။ ခႏၶာကိုယ္အေလးခ်ိန္၏ ၄ဝ% ရွိသည္။ အမ်ိဳးအစားမ်ား၊ ၃ မ်ိဳးရွိသည္။ (၁) Skeletal Muscle (စကယ္လ္တယ္-မာဆယ္) ေခၚ စထြိဳင္ရိတ္တက္ ၾကြက္သား။ အရိုးအားတြယ္ထားသည္။ အရိုးလႈပ္ရွားေစရန္လုပ္သည္။ ဦးေႏွာက္၊ အာရံုေၾကာမ်ားမွ ထိန္းေပးသည္။ ကန္႔လန္႔စင္းမ်ား ရွိသည္။ (စိတ္ကေန ထိန္းႏိုင္သည္။) (၂) Smooth Muscle (စမုသ္-မာဆယ္) အေခ်ာစားၾကြက္သား။ အတြင္းပိုင္း အဂၤါမ်ား၏ နံရံမ်ားကို ဖံုးထားသည္။ ဥပမာ ေသြးေၾကာမ်ား၊ အစာေျခလမ္းေၾကာင္း၊ ဆီးအိမ္၊ သားအိမ္၊ (ေအာ္တို-ေနာမစ္) အာရံုေၾကာစနစ္က ထိန္းသည္။ ကန္႔လန္႔စင္းမ်ားမရွိ။ (စိတ္ကေန မထိန္းႏိုင္။) (၃) Cardiac Muscle (ကာဒီရက္-မာဆယ္) ေခၚ ႏွလံုးၾကြက္သား (ေအာ္တို-ေနာမစ္) အာရံုေၾကာစနစ္က ထိန္းသည္။ ကန္႔လန္႔စင္းမ်ား ရွိသည္။ (စိတ္ကေနမထိန္းႏိုင္။) ဦးေခါင္းႏွင့္ လည္ပင္းပိုင္း ၾကြက္သားမ်ား = မ်က္ႏွာအမူအရာ (အံ့ၾသျခင္း၊ တုန္လႈပ္ျခင္း၊ ေၾကာက္ျခင္း၊ ဝမ္းနည္းျခင္း၊ ဝမ္းသာျခင္း) တို႔ကိုေဖၚျပရန္ ၾကြက္သားမ်ား၊ အစာကို ဝါးရန္၊ ျမိဳရန္ၾကြက္သားမ်ား၊ လည္ပင္းအား ငံု႔ရန္၊ ေမာ့ရန္၊ ဘယ္-ညာလွည့္ရန္၊ ပတ္ျခာလွည့္ရန္ၾကြက္သားမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ခႏၶာကုိယ္ပိုင္းၾကြက္သားမ်ား = (ဗာတီဘရယ္-ေကာ္လံ) ေခၚ ေၾကာရိုးမၾကီးအား လႈပ္ရွားရန္ၾကြက္သားမ်ား၊ ရင္ေခါင္းပိုင္း ၾကြက္သားမ်ား၊ ဝမ္းဗိုက္နံရံရွိ ၾကြက္သားမ်ား၊ တင္ပဆံု (ပဲလဗစ္) အေပၚပိုင္းၾကြက္သားမ်ား၊ ရင္ေခါင္းပိုင္းၾကြက္သားမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ နံရိုးၾကားၾကြက္သားမ်ားႏွင့္ ရင္ေခါင္းပိုင္းႏွင့္ ဝမ္းဗိုက္ကို ျခားထားေသာ (ဒိုင္ယာဖရမ္) ၾကြက္သားတို႔မွာ အသက္ရွဴရာတြင္ သံုးသည္။ (ဒိုင္ယာဖရမ္) တြင္ အေပါက္ ၃ ေပါက္ရွိသည္။ (ေအအိုတာ) ေခၚ ေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီး၊ (ဗီနာေကဗာ) ေခၚ ေသြးျပန္ေၾကာၾကီး ႏွင့္ (အီဆိုေဖးဂတ္စ္) ေခၚ အစာျမိဳျပြန္တို႔ ေဖါက္ဝင္ၾကသည္။ ဝမ္းဗိုက္အား ၾကြက္သား ၄ လႊာႏွင့္ (ဖာရွာ)ေခၚ အရြက္ျပားတို႔ျဖင့္ ဖံုးထားသည္။ ကိုယ္ပိုင္းရွိၾကြက္သားမ်ား (ပက္တိုရယ္လစ္-ေမဂ်ာ) (အိတ္စ္တာနယ္-ေအာဘလစ္ခ္) (အာတာနယ္-ေအာဘလစ္ခ္) (ရက္တပ္စ္-အဘေဒါမီနစ္) လက္ပိုင္းၾကြက္သားမ်ားသည္ (စက္ျပဴလာ)ေခၚ ေနာက္ဖက္ရွိ လက္ျပင္ႏွင့္ ရင္ေခါင္းပိုင္းတို႔ႏွင့္ တြယ္ထားသည္။ Muscles of the Lower Extremity ေျခပိုင္းၾကြက္သားမ်ား၊ ေျခပိုင္းၾကြက္သားမ်ားသည္ တင္ပဆံုရိုးကြင္းမွစ၍ ေျခေထာက္ပိုင္းအရိုးမ်ားႏွင့္ တြယ္ထားသည္။ Muscles of the Upper and Lower Extremities လက္ပိုင္း-ေျခပိုင္း ၾကြက္သားမ်ား Sphincter (စဖင္တာ) = အဝိုင္းပံုၾကြက္သားျဖစ္ျပီး လမ္းေၾကာင္း၊ အဝတို႔အား ညွစ္ေပး-ေလ်ာ့ေပးႏိုင္သည့္ အထိန္း ၾကြက္သားဝိုင္း ျဖစ္သည္။ စုစုေပါင္း ၄၂ ခုရွိသည္။ • Pupillary sphincter သည္ မ်က္စိ၏ သူငယ္အိမ္၌ရွိသည္။ • Orbicularis oris muscle သည္ Mouth ပါးစပ္၌ရွိသည္။ • Cardia/lower esophageal sphincter သည္ stomach အစာအိမ္၏ အထက္ပိုင္းရွိ Acid အက္စစ္မ်ား Esophagus အစာျမိဳျပြန္ဆီသို႔ တက္မလာေစရန္ လုပ္ေပးသည္။ • Pyloric sphincter အစာအိမ္၏ ေအာက္ပိုင္း၌ရွိသည္။ • Sphincter of Oddi သည္ Liver အသဲ၊ Pancreas သရက္ရြက္၊ Gall bladder သည္းေျခအိပ္တို႔မွ အရည္မ်ားအား duodenum အူ၏အစပိုင္းဆီသို႔ တက္မလာေစရန္ ထိန္းေပးသည္။ • Urethral sphincter သည္ urine ဆီးအား ထိန္းေပးသည္။ • Anus စအုိတြင္ Internal anal sphincter အတြင္း(စဖင္တာ) အျပင္(စဖင္တာ) ၂ ခုရွိျပီး Feces ဝမ္းအား ထိန္းေပးသည္။ မွတ္ခ်က္။ • လ်ာသည္ အသန္မာဆံုး ၾကြက္သားဟု ဆိုႏိုင္သည္။ • ႏွလံုးၾကြက္သားသည္ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ ၅ ဝပ္။ • ေပါင္ရွိ အၾကီးဆံုး ၾကြက္သားသည္ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ (၁ဝဝ)ဝပ္ႏွင့္ ညီသည္။ • ေပါင္ၾကြက္သားၾကီးသည္ ခဏသာလုပ္ႏိုင္ေသာ္လည္း ႏွလံုးၾကြက္သားသည္ အဆက္မျပတ္ လုပ္သည္။ • မ်က္လံုးရွိ ၾကြက္သားမ်ားသည္ ငယ္ေစကာမူ သန္မာ၍ ထူးျခားသည္။ (2) Nervous System အာရံုေၾကာစနစ္ အာရံုေၾကာစနစ္သည္ ဦးစီးမႈ၊ အထိန္းအကြပ္၊ ဆက္သြယ္မႈတို႔၏ ပင္မျဖစ္သည္။ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ(စဥ္းစားမႈမ်ား၊ သင္ၾကား ေလ့လာမႈမ်ား၊ မွတ္သားမႈမ်ား)၏ ဗဟိုခ်က္မလည္းျဖစ္သည္။ (အင္ဒိုခရိုင္း) ေခၚ ေဟာ္မုန္း ထြက္သည့္ စနစ္ႏွင့္ တဲြ၍ (ဟိုမီယို စေတးစစ္) ေခၚ ကိုယ္တြင္းဝန္းက်င္အား သမမွ်တေနေအာင္ စီစဥ္လုပ္ေဆာင္မႈကို ျပဳလုပ္ေပးသည္။ Organization of the nervous system အာရံုေၾကာစနစ္ ဖြဲ႔စည္းထားပံု Central (ဆင္ထရယ္လ္) ဗဟို = ဦးေႏွာက္ႏွင့္ ခါးရိုးမၾကီးထဲရွိ အာရံုေၾကာမၾကီး၊ Peripheral (ပယ္ရီဖရယ္) အေဝးပိုင္း-အဖ်ားပိုင္း၊ Somatic (ဆိုမက္တစ္) Autonomic (ေအာ္တိုေနာမစ္) Sympathetic (ဆင္ပသက္တစ္) Parasympathetic (ပါရာဆင္ပသက္တစ္) Enteric (အင္းတရစ္) 1. Central nervous system (CNS) ဗဟိုအာရံုေၾကာစနစ္ Brain ဦးေႏွာက္၊ Spinal cord (စပိုင္နယ္လ္-ေကာ့တ္) ေခၚ ခါးရိုးမၾကီးထဲရွိ အာရံုေၾကာၾကီးတို႔ ပါဝင္သည္။ အာရံုခံသည့္ ပို႔လႊတ္မႈမ်ားကို လက္ခံ၍၊ ၾကြက္သားလႈပ္ရွားေစရန္ ပို႔လႊတ္ေပးမႈမ်ား ျပဳလုပ္သည္။ A. Brain (ဘရိန္း) ဦးေႏွာက္ သည္လူ၏အလုပ္မွန္သမွ်ကို ဦးစီးရြက္ေဆာင္သည္။ အၾကမ္းအားျဖင့္ လႈပ္ရွားမႈ ႏွင့္ အာရံုခံမႈ ၂ မ်ိဳးလံုး ပါဝင္သည္။ B. Spinal cord (စပိုင္နယ္လ္-ေကာ့တ္) ေခၚ ခါးရိုးမၾကီးထဲရွိ အာရံုေၾကာၾကီး သည္ ၁၇-၁၈ လကၼရွည္သည္။ အၾကိမ္းအားျဖင့္ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ က်န္ခႏၶာကိုယ္အၾကား ဆက္သြယ္မႈကို ေဆာင္ရြက္ေပးသည္။ 2. Peripheral nervous system (PNS) အေဝး-အျပင္ပိုင္း အာရံုေၾကာစနစ္ Central nervous system (CNS) ဗဟိုအာရံုေၾကာစနစ္ ႏွင့္ ေျခ-လက္မ်ား၊ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမ်ား အၾကား ဆက္သြယ္ေပးသည္။ ခါးရိုးမၾကီးထဲရွိ အာရံုေၾကာၾကီးမွ ျဖာထြက္ေသာ အာရံုေၾကာမ်ား၊ မ်က္စိအာရံုေၾကာ ႏွင့္ (ေအာ္တိုေနာမစ္) အာရံုေၾကာ စနစ္တို႔ ပါဝင္သည္။ ၄င္းထဲတြင္ Nerves နာ့ဖ္၊ Neurone ႏူရုမ္း တို႔ပါသည္။ A. Somatic nervous system ဆိုမက္တစ္ သည္ အရိုးမ်ားတြင္ တြယ္ဆက္ထားသည့္ ၾကြက္သားမ်ား၏ စိတ္ကေန ထိန္းႏိုင္ေသာ လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ေပးသည္။ B. Autonomic nervous system (ေအာ္တိုေနာမစ္) စနစ္အား Sympathetic (ဆင္ပသက္တစ္)၊ Parasympathetic nervous system (ပါရာဆင္ပသက္တစ္) ႏွင့္ Enteric အင္းတရစ္ ဟူ၍ သံုးမ်ိဳးခြဲထားသည္။ a. Sympathetic nervous system = သူငယ္အိမ္၊ အူ၊ ဆီးလမ္းမ်ားကို အလုပ္လုပ္ေပးေသာ စိတ္အလို အတိုင္း မလုိက္ႏိုင္သည့္ အာရံုေၾကာစနစ္ျဖစ္သည္။ စစ္ထုတ္ရည္မ်ား နည္းေစသည္။ ၾကြက္သားမ်ား၏ တင္းအားကို နည္းသြားေစသည္။ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း ျမန္ေစသည္။ b. Parasympathetic nervous system = ႏွလံုးၾကြက္သား၊ ၾကြက္သားအႏုစား၊ (ဂလင္း-တစ္ရွဴး) မ်ား၊ ေသြးေၾကာမ်ားကို အလုပ္လုပ္ေပးေသာ စိတ္အလိုအတိုင္း မလုိက္ႏိုင္ေသာ အာရံုေၾကာစနစ္ျဖစ္သည္။ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း ေႏွးေစသည္။ c. Enteric အင္းတရစ္ အစာလမ္းေၾကာင္းကို လုပ္ေပးသည္။ စိတ္အလိုအတိုင္း မလုိက္ႏိုင္ေသာစနစ္။ ဦးေႏွာက္၏အေလးခ်ိန္ ၃ ေပါင္။ ဦးေႏွာက္ထဲရွိသည့္ ေသြးေၾကာမ်ားအား ဆန္႔တန္းလ်င္ (၁ဝဝ,ဝဝဝ) မိုင္ရွိသည္။ (ႏူရုန္း)တခုတြင္ရွိသည့္ (ဆင္နက္ပ္စစ္)ေပါင္း ၁ဝဝဝ မွ ၁ဝဝဝဝ။ (ဆင္နက္ပ္စစ္) = ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာရံုေၾကာမ်ား အလုပ္လုပ္ရာတြင္ ဤေနရာ၌ ကူးလူးဆက္ဆံရသည္။ (ႏူရုန္း)စုစုေပါင္း = ၁ဝဝ ဘီလီယန္။ (ႏူရုန္း) = ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာရံုေၾကာမ်ား၏ အေသးဆံုးယူနစ္(ဆဲလ္)။ အာရံုေၾကာ၏တံု႔ျပန္မႈမွာ ၁ နာရီ ၄ဝဝ ကီလိုမီတာႏႈန္းျမန္သည္။ (4) Endocrine System အင္ဒိုခရိုင္းစနစ္ ခႏၶာကိုယ္၏ (ဂလင္း)ေခၚ အိပ္မ်ား၊ ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ 1. Exocrine Glands (အိတ္ဆိုခရိုင္း-ဂလင္းမ်ား)။ ေခြ်းထြက္ေသာ Sebaceous ဂလင္းမ်ား၊ ႏို႔ထြက္ေသာ Mammary glands (မင္မရီ-ဂလင္း) ဂလင္းမ်ား၊ အစာေျခရည္ထြက္ေသာ Digestive glands ဂလင္းမ်ား၊ 2. Endocrine Glands (အင္ဒိုခရိုင္း-ဂလင္းမ်ား)။ Hormones ေဟာ္မုန္းမ်ား ထုတ္ေပးသည္။ အာရံုေၾကာစနစ္ႏွင့္ တြဲလ်က္ ခႏၶာကိုယ္၏ အလုပ္မ်ားကို မွ်တေနေအာင္လုပ္ေပးသည္။ • Pituitary Glands (ပစ္က်ဴထရီ-ဂလင္းမ်ား)၊ Anterior pituitary မွ ACTH, TSH, PRL, GH, Endorphins, FSH ႏွင့္ LH ေဟာ္မုန္းမ်ား၊ Posterior pituitary မွ Oxytocin ႏွင့္ ADH ေဟာ္မုန္းမ်ား ထုတ္ေပးသည္။ • Pineal Gland (ပိုင္နီရယ္-ဂလင္းမ်ား)၊ မ်ိဳးပြားျခင္းႏွင့္ ဇီဝအလုပ္မ်ားႏွင့္ဆိုင္သည့္ ေဟာ္မုန္းမ်ား ထုတ္ေပး သည္။ • Thyroid Glands (သိုင္းရြိဳက္-ဂလင္းမ်ား)၊ လည္ပင္း၏ ေရွ႕တြင္ရွိ၍ ေသြးရႊင္သည့္ အဂၤါတခုျဖစ္သည္။ ဘယ္-ညာ ႏွစ္ခုရွိသည္။ Thyroxine သိုင္ေရာက္ဆင္း၊ Triiodothyronine ထြိဳင္အိုင္အိုဒို-သိုင္ေရာက္ဆင္း ေခၚ (အိုင္အိုဒင္း) ပါသည့္ ေဟာ္မုန္းမ်ား ထုတ္ေပးသည္။ (အိုင္အိုဒင္း) နည္းသည့္အခါ Goitre ေခၚ လည္ပင္းၾကီးေရာဂါ ရေစသည္။ • Parathyroid Gland ပါရာ-သိုင္းရြိဳက္ဂလင္း၊ (သိုင္းရြိဳက္-ဂလင္း)ေပၚ၌ ေပါင္း ၄ ခုရွိသည္။ ေသြးထဲမွ (ကယ္လ္စီယန္) အား ထိန္းေပးသည္။ • Adrenal Glands (အျဒီနယ္-ဂလင္းမ်ား)၊ ေက်ာက္ကပ္ႏွစ္ခု၏ အေပၚ၌ရွိသည္။ Steroid စတီရြိဳက္မ်ား ထုတ္ေပးသည္။ • Pancreas (ပန္ကရိယပ္စ္-ဂလင္း)၊ သရက္ရြက္ဟု ေခၚသည္။ အစာအိမ္၏ ေနာက္ဘက္တြင္ရွိျပီး Duodenum အူသိမ္၏ အစပိုင္း (C)ပံု အေကြးထဲမွ စတင္ကာ Spleen ေဘလံုးအထိ ရွည္လ်ားသည္။ Insulin ေခၚ ဆီးခ်ိဳကို ထိန္းသည့္ ေဟာ္မုန္း ထုတ္ေပးသည္။ • Testes (တက္စ္ေတ့စ္) က်ားအေစ့၊ Male sex hormones က်ားေဟာ္မုန္း Androgen (Testosterone) မ်ား ထုတ္ေပးသည္။ • Ovaries (အိုဗရီ) မမ်ိဳးဥအိမ္၊ Estrogens (အီစထိုဂ်င္) ႏွင့္ Progesterone (ပရိုဂ်က္စတီရုန္း) ေခၚ Female sex hormones မ-ေဟာ္မုန္းမ်ား ထုတ္ေပးသည္။ • Other Endocrine Glands အျခားဂလင္းမ်ား၊ Thymus (သိုင္းမတ္စ္)၊ Stomach အစာအိမ္၊ Small intestines အူသိမ္။ Placenta အခ်င္း၊ Heart ႏွလံုး။ ပစ္က်ဴထရီ ဂလင္း သိုင္းရြိဳက္ ဂလင္း အဒီနယ္လ္ ဂလင္း တက္စ္တိစ္ ပိုင္နီရယ္လ္ ဂလင္း သိုင္းမတ္စ္ ဂလင္း သရက္ရြက္ (ပန္ကရိယစ္) အိုဗရီ မ-မ်ိဳးဥအိမ္ (၅) Cardiovascular System ႏွလံုး-ေသြးေၾကာစနစ္ ႏွလံုး-ေသြးေၾကာစနစ္တြင္ Heart ႏွလံုးႏွင့္ Blood vessels ေသြးေၾကာမ်ား (မိုင္ေပါင္း ေထာင္ခ်ီသည္) ပါဝင္သည္။ Blood vessels ေသြးေၾကာ အမ်ိဳးအစားမ်ားမွာ - ၁) Arteries ေသြးလႊတ္ေၾကာမ်ား၊ ႏွလံုးမွ သန္႔သည့္ေသြးမ်ားအား တကိုယ္လံုးသို႔ ပို႔လႊတ္ေပးသည္။ ၄င္းတို႔မွ ေသြးယိုလ်င္ ပန္းထြက္သည္။ Aorta (ေအအိုတာ) သည္ အၾကီးဆံုးျဖစ္ျပီး၊ ႏွလံုးမွထြက္သည္။ (ေအအိုတာ)မွ ျဖာထြက္ ေသာ Carotid artery သည္ ဦးေခါင္းပိုင္းသို႔ သြားသည္။ Subclavian artery သည္ လက္မ်ားသို႔ သြားသည္။ Celiac trunk သည္ Stomach အစာအိမ္၊ Liver အသဲ၊ Spleen (ေဘလံုး)၊ Duodenum (ဒူယိုဒီနမ္) အူသိမ္အစပိုင္း၊ Pancreas (သရက္ရြက္) သို႔သြားသည္။ Mesenteric arteries သည္ အစာလမ္းၾကာင္း အလယ္ပိုင္းႏွင့္ ေအာက္ပိုင္းသြားသည္။ Renal artery သည္ ေက်ာက္ကပ္သို႔သြားသည္။ Iliac artery သည္ အစာေဟာင္းလမ္းသို႔ သြားသည္။ ၂) Arterioles ေသြးလႊတ္ေၾကာမွ်ဥ္မ်ား၊ ၃) Veins ေသြးျပန္ေၾကာမ်ား၊ တကုိယ္လံုးမွ ေသြးေဟာင္းမ်ားသည္ ႏွလံုးသို႔ ျပန္လာၾကသည္။ ခႏၶာကိုယ္၏ အျပင္ပိုင္းမွာ ျမင္ႏိုင္သည္။ IV ေဆးထိုးရာတြင္ ၄င္းအေၾကာထဲထိုးရသည္။ ေသြးယိုလ်င္ ပန္းထြက္ျခင္းမရွိ။ ၄) Venules ေသြးျပန္ေၾကာမွ်ဥ္မ်ား၊ ၅) Capillaries ေသြးေၾကာမွ်ဥ္မ်ား၊ Venules ေသြးျပန္ေၾကာမွ်ဥ္မ်ားႏွင့္ Arterioles ေသြးလႊတ္ေၾကာမွ်ဥ္မ်ား အား ဆက္ထားသည္။ ႏွလံုး၏အတြင္းပိုင္း Heart ႏွလံုး၊ ၾကြက္သားျဖင့္လုပ္ထားသည့္ (ပန္႔မ္)စုတ္ထုတ္စက္ျဖစ္သည္။ (တစ္ရွဴး)မ်ားဆီသို႔ေရာက္ေအာင္ ဖိအားသံုး၍ လႊတ္ထုတ္ေပးသည္။ အသက္ရွင္ေနရန္ အဓိကၾကသည္။ ပံုမွန္လူတေယာက္၌ ေသြး ၅ လီတာရွိသည္။ ႏွလံုးသည္ လက္သီးဆုပ္အရြယ္ရွိသည္။ ႏွလံုးသည္ တေန႔လ်င္ အၾကိမ္ ၁ဝ,ဝဝဝ ခုန္ေနသည္။ ၂/၃ သည္ ဗယ္ဘက္ျခမ္း၌ရွိသည္။ Pericardial sac (ပယ္ဒီကာဒီရယ္-ဆက္) ျဖင့္အုပ္ထားသည္။ ၾကြက္သား ၃ ထပ္ရွိသည္။ ႏွလံုးတြင္ အခမ္း ၄ ခန္းရွိသည္။ 1. Right atrium ညာဘက္ အထက္ခန္း ေအထြီယမ္၊ 2. Right ventricle ညာဘက္ ေအာက္ခန္း ဗင္ထြီကယ္လ္၊ 3. Left atrium ဗယ္ဘက္ အထက္ခန္း ေအထြီယမ္၊ 4. Left ventricle ဗယ္ဘက္ ေအာက္ခန္း ဗင္ထြီကယ္လ္၊ (ေအထြီယံမ္)တို႔၏ နံရံသည္ ပါးသည္။ ေသြးျပန္ေၾကာမ်ားကလာသည့္ ေသြးတို႔အား လက္ခံယူသည္။ ထို႔ေနာက္ ထူသည့္ နံရံရွိေသာ (ဗင္ထြီကယ္လ္)မ်ားဆီ ေသြးမ်ားေရာက္သြားျပီး၊ တကိုယ္လံုးသို႔ ညွစ္ထုတ္ေပးသည္။ ညာဘက္ (ေအထြီယမ္) က တကိုယ္လံုးမွ လာေသာ ေသြးေဟာင္းမ်ား လက္ခံျပီး၊ ဗယ္ဘက္ (ေအထြီယမ္)က အဆုပ္မွသာသည့္ ေအာက္စီဂ်င္ ပါသည့္ ေသြးမ်ားကို လက္ခံယူသည္။ ညာဘက္(ဗင္ထြီကယ္လ္)မွ ညွစ္ထုတ္လ်င္ ေသြးမ်ားသည္ အဆုပ္မ်ားထဲ ေရာက္သြားသည္။ ဘယ္ဘက္ (ဗင္ထြီကယ္လ္)က ညွစ္ထုတ္လ်င္ ေသြးမ်ားသည္ တကိုယ္လံုးသို႔ေရာက္သြားသည္။ Valves of the Heart ႏွလံုး၏အဆို႔ရွင္မ်ား ႏွလံုးတြင္ ေသြးမ်ားအား လိုအပ္သည့္ အရပ္မ်က္ႏွာဆီသို႔သာသြားေစရန္အတြက္ Valves အဆို႔ရွင္မ်ားရွိသည္။ ႏွလံုး၏ (ေအထြီယံမ္) အထက္ခမ္းႏွင့္ (ဗင္ထြီကယ္လ္) ေအာက္ခမ္းမ်ားအၾကားတြင္ Atrioventricular valves (Cuspid valves) အဆို႔ရွင္မ်ား၊ ၾကီးမားသည့္ ေသြးေၾကာမ်ား၏အဝ၌ Tricuspid valve အဆို႔ရွင္မ်ားရွိသည္။ ညာဘက္အထက္ခမ္းႏွင့္ ညာဘက္ေအာက္ခမ္းမ်ား အၾကားရွိ အဆို႔ရွင္သည္ Bicuspid or Mitral ခြက္ပံုသံုးခုပါသည္။ ဗယ္ဘက္အထက္ခမ္း ႏွင့္ ဗယ္ဘက္ေအာက္ခမ္းမ်ား အၾကားရွိေသာ အဆို႔ရွင္သည္ semilunar valve ခြက္ပံု ႏွစ္ခုပါသည္။ ဗယ္ဘက္ ေအာက္ခမ္း ႏွင့္ ေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီး (ေအရိုတာ)၏အဝ၌ Semilunar valve လျခမ္းပံု ႏွစ္ခုျဖစ္သည္။ ညာဘက္ ေအာက္ခမ္းႏွင့္ အဆုပ္ၾကား၌လည္း Semilunar valve လျခမ္းပံု ႏွစ္ခုျဖစ္သည္။ ႏွလံုးအတြင္း ေသြးလွည့္လည္ပံု ႏွလံုးသည္ စုတ္ထုတ္စက္ ႏွစ္ခု (ညာဘက္-ဗယ္ဘက္) အသြင္ျဖစ္သည္။ အထက္ခမ္းမ်ားႏွင့္ ေအာက္ခမ္းမ်ားသည္ ေသြးကို တျပိဳင္နက္တည္း ညွစ္ထုတ္ၾကသည္။ ညာဘက္ အထက္ခမ္းမွ ညာဘက္ ေအာက္ခမ္းသို႔၄င္း၊ ညာဘက္ ေအာက္ခမ္းမွ အဆုပ္ထဲသို႔၄င္း၊ အဆုပ္ထဲတြင္ ေအာက္စီဂ်င္ ရယူျပီးသား ေသြးမ်ားသည္ ဗယ္ဘက္ အထက္ခမ္းသို႔ ဝင္လာျပီးေနာက္ ဗယ္ဘက္ေအာက္ခမ္းသို႔သြားသည္။ ထို႔ေနာက္ ဗယ္ဘက္ေအာက္ခမ္းမွ ညွစ္ထုတ္ေသာေသြးမ်ားအား ေသြးလႊတ္ေၾကာစနစ္ထဲသို႔ ညွစ္ထုတ္သည္။ Myocardium ေခၚ ႏွလံုး၏ၾကြက္သားမ်ားအတြက္လည္း ေအာက္စီဂ်င္ပါသည့္ေသြးလိုအပ္သည္။ ၄င္း ေသြးေၾကာမ်ားကို Right and Left Coronary arteries ညာဘက္-ဗယ္ဘက္ (ကိုရိုနရီ) ေသြးေၾကာမ်ားဟုေခၚသည္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ Coronary artery disease (CAD) ဆိုသည္မွာ ၄င္းေသြးေၾကာမ်ား က်ဥ္းျခင္းျဖစ္သည္။ ႏွလံုးအလုပ္လုပ္ရန္ ႏွလံုးၾကြက္သားမ်ားအား Contraction ညွစ္ျခင္းႏွင့္ Relaxation ေလ်ာ့ျခင္းတို႔ စနစ္တက် လုပ္သည္။ ထိုအလုပ္လုပ္ႏိုင္ရန္ Conduction System လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ စီးဆင္းမႈစနစ္ ရွိသည္။ ႏွလံုးမွေသြးမ်ားကို ထိေရာက္စြာ ညွစ္ထုတ္ႏိုင္ရန္ ျဖစ္စဥ္တခုအတြက္ တိက်စြာ ထိန္းညွိမႈရွိသည္။ ယင္းအလုပ္ကို Sinoatrial node ကလုပ္ေပးသည္။ ၄င္းက တမိနစ္လ်င္ ၇ဝ-၈ဝ ႏႈန္း စီးခ်က္က်က် လုပ္ေပးသည္။ Heart rate (Pulse rate) = 60-100/minute ႏွလံုး၏ ညွစ္ထုတ္ျခင္းႏွင့္ ျပန္ေလ်ာ့ေပးျခင္း အလုပ္ႏွစ္မ်ိဳး ပါဝင္သည့္ ျဖစ္စဥ္တခုအား Cardiac Cycle ဟုေခၚသည္။ ညွစ္ထုတ္ျခင္းအဆင့္ကို Systolic phase ဟု၄င္း၊ ျပန္ေလ်ာ့ေပးျခင္းအဆင့္ကို Diastolic phase ဟု၄င္းေခၚသည္။ ထို ျဖစ္စဥ္တပါတ္သည္ (ဝ႕ဂ) စကၠန္႔ ၾကာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ Blood preassure ေသြးဖိအားတိုင္းသည့္အခါ အထက္ ေသြးခ်ိန္ကို Systolic Pressure ဟု၄င္း၊ ေအာက္ေသြးခ်ိန္ကို Diastolic pressure ဟု၄င္းေခၚသည္။ BP = 110/80 mmHg Heart Rate (HR) ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း ေျပာင္းလဲေနေသာ ခႏၶာကိုယ္ လိုအပ္သည့္ ေသြးပမာဏရေစရန္ အေႏွးအျမန္ေျပာင္းေနသည္။ Sino-atrial node က အဆက္မျပတ္၊ စီးခ်က္က်က်ျဖင့္ ႏွလံုးကိုခုန္ေစရန္လုပ္ေပးသည္။ ယင္းကို Medulla Oblongata ေခၚ ဦးေႏွာက္၏ အစိတ္အပိုင္းတခုက ထိန္းေပးသည္။ ပံုမွန္ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းသည္ 60-100/min (60-100 bpm) ရွိသည္။ ေကာင္းစြာ ေလ့က်င့္ထားေသာ အားကစားသမားမ်ားသည္ 40-60/min ရွိသည္။ ေမြးစကေလးသည္ 100-120-160/min ရွိသည္။ Tachycardia = ႏွလံုးခုန္ျမန္ျခင္း၊ Bradycardia = ႏွလံုးခုန္ေႏွးျခင္း၊ Arrhythmias = ႏွလံုးခုန္မမွန္ျခင္း၊ (6) Lymphatic System (လင့္ဖ္) ေသြးျပန္ရည္စနစ္ Lymph (လင့္ဖ္) ေသြးျပန္ရည္စနစ္သည္ အလုပ္ ၃ မ်ိဳး လုပ္သည္။ (၁) အူထဲမွပိုလ်ံသည့္အရည္မ်ားအား ေသြးထဲျပန္ဝင္ေစသည္။ (၂) အဆီႏွင့္အဆီတြင္ေပ်ာ္ဝင္သည့္ ဗီတာမင္မ်ားအား စုပ္ယူ ေပးသည္။ (၃) ေရာဂါရေစသည့္ပိုးမ်ားအား ခုခံတိုက္ဖ်က္ေပးသည္။ Red bone marrow ရိုးတြင္းျခင္ဆီက ထုတ္ေပးေသာ Lymphocytes (လင္ဖိုဆိုက္)ႏွင့္ အျခား(ဆဲလ္)မ်ား ပါဝင္သည္။ Lymph (လင့္ဖ္)သည္ ေသြးထဲရွိေသာ (ပလာစမာ)ကဲ့သို႔ အရည္ မ်ိဳးျဖစ္သည္။ (ပလာစမာ)က ျဖစ္လာသည္။ Lymphatic Vessels (လင့္ဖ္)အေၾကာသည္ ေသြးေၾကာမ်ားႏွင့္မတူ။ (တစ္ရွဴး) မ်ားမွ ေဝးရာသို႔သာ သယ္ေဆာင္ေပးသည္။ Lymphatic Organs (လင့္ဖ္)အဂၤါမ်ား၊ • Lymph Nodes (လင့္ဖ္-ႏုတ္)၊ • Tonsils (ေတာင္ဆယ္) အာသီး၊ • Spleen (စပလင္း) ေဘလံုး၊ • Thymus (သိုင္းမတ္စ္)၊ Lymph Nodes (လင့္ဖ္)ႏုတ္မ်ားသည္ ၁ လကၼအရြယ္၊ ပဲေစ့ပံုရွိသည္။ တကိုယ္လံုးအႏွံ႔ရွိသည္။ တခုႏွင့္တခု ဆက္ေနသည္။ ေသြးထဲအရည္မ်ား ျပန္မဝင္မီ စစ္ေပးသည္။ ဗဟိုအာရံုေၾကာစနစ္၌မရွိ။ အေပၚယံရွိေသာအုပ္စုမ်ားမွာ ေပါင္ျခံ။ ဂ်ိဳင္းႏွင့္ လည္ပင္းတို႔ျဖစ္သည္။ ကင္ဆာသည္ ဤစနစ္မွ တဆင့္ တေနရာမွ တေနရာသို႔ ကူးစက္သည္။ Oedema (Swelling) ကိုယ္ေရာင္ျခင္းမွာ ဤစနစ္ႏွင့္ဆိုင္သည္။ Thymus (သိုင္းမတ္စ္) ရင္ညြန္႔ရိုး၏ ေနာက္ဖက္ (ေအအိုတာ)ေခၚ အထက္တက္သည့္ ေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီး၏ ေရွ႕၌ရွိသည္။ ကေလးမ်ား၌ ပိုၾကီးသည္။ ၄င္း၏အလုပ္မွာ (လင္ဖိုဆိုက္)မ်ား ၾကီးထြားေစရန္ႏွင့္ Thymosin hormone ေဟာ္မုန္းထုတ္ရန္ျဖစ္သည္။ Spleen (စပလင္း) ေဘလံုး ဝမ္းဗိုက္၏ ဘယ္ဘက္ အထက္ပိုင္း၊ (ဒိုင္ယာဖရမ္)၏ ေအာက္၊ အစာအိမ္၏ ေနာက္၌ ရွိသည့္ အၾကီးဆံုးေသာ (လင့္ဖ္)အဂၤါ ျဖစ္သည္။ ေသြးနီဥ စစ္ထုတ္ေပးသည္။ ေရာဂါပိုးဝင္လာလ်င္ (လင္ဖိုဆိုက္)မ်ားက တိုက္ေပးသည္။ အသဲႏွင့္အတူတကြ အရြယ္လြန္ေသာ၊ ေသသြားေသာ ေသြးနီဥမ်ားကို ဖယ္ရွားေပး သည္။ ေသြးကိုလည္း သိုေလွာင္ထားေပးသည္။ နာတာရွည္ ငွက္ဖ်ား အပါအဝင္ ေရာဂါအမ်ားအျပားေၾကာင့္ Splenomegaly ေဘလံုး ၾကီးတတ္သည္။ Tounsils (ေတာင္ဆယ္) အာသီး ႏွာေခါင္း၊ ပါးစပ္ ႏွင့္ လည္ေခ်ာင္းတို႔အား ဖံုးထားေသာ Mucous membranes (ျမဴးကပ္စ္) အေျမွး၏ေအာက္၌ ရွိသည္။ ၄င္းေရာင္သည္ကို Tonsillitis ဟုေခၚသည္။ (7) Respiratory System အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းစနစ္ သက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းစနစ္တြင္ အသက္ရွဴျခင္းသာမက ေသြးလွည့္စနစ္ႏွင့္တြဲ၍ ေအာက္စီဂ်င္ကိုယူျခင္း၊ အညစ္အၾကး မ်ား ထုတ္ျခင္းကိုလည္း လုပ္ေပးသည္။ ထို႔ျပင္ ေသြး၏ (PH) အက္စစ္ဓါတ္ကို ထိန္းေပးသည္။ ၃-၅ စကၠန္႔တိုင္း အာရံုေၾကာ၏ လံႈ႔ေဆာင္မႈေၾကာင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ထဲကေလအား ရွဴသြင္းျခင္းကို အသက္ရွဴသြင္းသည္ဟု ေခၚသည္။ ေလထဲမွ ေအာက္စီဂ်င္ ကိုယူျပီး၊ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္အား ျပန္ထုတ္သည္ကို အသက္ရွဴထုတ္ျခင္းဟု ေခၚသည္။ အသက္ရွဴသြင္းရန္ (ဒိုင္ယာဖရမ္)ႏွင့္ ရင္ေခါင္းပိုင္းၾကြက္သားမ်ား လႈပ္ရွားရသည္။ (ဒိုင္ယာဖရမ္)ႏွင့္ နံရိုးၾကား ၾကြက္သား မ်ားက အစျပဳေပးျပီး၊ လည္ပင္းရွိၾကြက္သားမ်ားက ေထာက္ကူသည္။ အသက္ရွဴႏိုင္ျခင္းသည္ အျပင္ႏွင့္ အဆုပ္ထဲ ဖိအား မတူမႈေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ တမိနစ္လ်င္ ၁၂-၁၅ ၾကိမ္ရွဴသည္။ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းအား ႏွစ္ပိုင္းခြဲ ေလ့လာသည္။ အေပၚပိုင္းတြင္ ႏွာေခါင္း၊ (ေဖးရင့္) အာေခါင္ ႏွင့္ (ေလးရင့္စ္) ေလျပြန္တို႔ ပါသည္။ ေအာက္ပိုင္းတြင္ (ေထြကီယာ) ေလျပြန္ၾကီး၊ သစ္ကိုင္းကဲ့သို႔ရွိသည့္ (ဘေရာင္ခီယာ) ႏွင့္ (လန္းခ္စ္) အဆုပ္တို႔ ပါဝင္သည္။ ေရာဂါပိုး ဝင္လ်င္လည္း ထိုႏွစ္ပိုင္းကို ခြဲျခားထားသည္။ Trachea (ေထြကီယာ) ေလျပြန္ = လည္ပင္း ရွည့္တည့္တည့္တြင္ ရွိသည္။ အရိုးႏုအရစ္မ်ားရွိ၍ ရွံဳ႕သြားျခင္း မျဖစ္ႏိုင္။ အတြင္းမ်က္ႏွာ၌ အေမြးမ်ားပါသည့္ (ျမဴးကပ္စ္-မင္ဘရိန္း) အလႊာဖံုးထားသျဖင့္ ေလထဲမွ အမွံဳမ်ား၊ ပိုးမႊားမ်ား ဝင္လာျခင္းမွ တားဆီးႏိုင္သည္။ Bronchi (ဘေရာင္ခိုင္) အဆင့္ဆင့္ ေသးသြားသည့္ေလျပြန္မ်ားကို Bronchial Tree (ဘေရာင္ခီရယ္-ထြီး) သစ္ပင္ပံုေလျပြန္ဟု ေခၚသည္။ ထို႔ေနာက္ ပိုမိုေသးငယ္ေသာ ျပြန္မ်ားအျဖစ္ ျဖာထြက္ျပီးေနာက္ ေနာက္ဆံုး (အယ္လဗီယိုလိုင္) Alveoli အိပ္ကေလးမ်ားတြင္ ဆံုးသည္။ အိပ္ကေလးမ်ား၏ နံရံေဘးရွိ ေသြးေၾကာမွ်ဥ္းမ်ား ႏွင့္ ေအာက္စီဂ်င္၊ ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္တို႔ အဝင္အထြက္ လုပ္ၾကသည္။ Lungs အဆုပ္မ်ား ႏွစ္ခုရွိသည္။ ရင္ေခါင္းပိုင္းတြင္ အဓိကေနရာယူထားသည္။ ရင္ေခါင္းပိုင္းရွိ အျခားအဂၤါမ်ားမွာ Heart ႏွစ္လံုး ႏွင့္ ၄င္း၏ ေသြးေၾကာၾကီးမ်ား ျဖစ္သည္။ အဆုပ္သည္ ေလရွိသျဖင့္ ေျပာ့ပြပြျဖစ္သည္။ ညာဘက္အဆုပ္သည္ ပိုတိုျပီး၊ ကားသျဖင့္ ေလပိုဆန္႔သည္။ ၄င္း၌ (လုပ္ဖ္) ၃ ခုရွိသည္။ ဘယ္ဘက္အဆုပ္မွာ ႏွလံုးအား ေနရာေပးထားရသျဖင့္ ပိုေသးသည္။ ၄င္း၌ Lobes (လုပ္ဖ္) ၂ ခုရွိသည္။ အဆုပ္ျဖင့္ ေန႔စဥ္ ေလ လီတာ ၂ သန္းကို ရွဴေနသည္။ ေလျပြန္မ်ား၊ ေသြးေၾကာမ်ား၊ အာရံုေၾကာမ်ား အဆုပ္ထဲ အဝင္အထြက္လုပ္သည့္ေနရာကို Hilum (ဟိုင္လမ္)ဟု ေခၚသည္။ (လင့္ဖ္-ႏုတ္)မ်ားရွိသည္။ အဆုပ္ ႏွစ္ခုလံုးအား ႏွစ္ထပ္ရွိေသာ Pleura (ပလူရာ) ေခၚ အလႊာျဖင့္ဖံုးထားသည္။ (ပလူရာ) ႏွစ္ထပ္၏ ၾကားသည္ လႈိင္ေခါင္းျဖစ္ေနရာ Pleural cavity (ပလူရယ္-ကယ္ဗတီ) ဟုေခၚသည္။ ၄င္းထဲတြင္ ပါးလႊာေသာ အရည္ ရွိေနသည္။ ၄င္းက ေခ်ာဆီကဲ့သို႔ အလုပ္လုပ္ေပးျခင္းေၾကာင့္ အဆုပ္လႈပ္ရွားလ်င္ ပြတ္တိုက္မႈကို သက္သာေစသည္။ ၄င္းအတြင္း အရည္မ်ားေနျခင္းကို Pleural effusion ဟုေခၚသည္။ (8) Digestive System အစာေျခစနစ္ အစာေျခလမ္းေၾကာင္းကို Gastrointestinal (GI) tract ဟု ေခၚသည္။ အစာေျခအဂၤါမ်ားႏွင့္ အျခားအဂၤါတို႔ ပါဝင္သည္။ ၄င္းတို႔က စားလိုက္ေသာအစာအား (ဆဲလ္)မ်ားက စုပ္ယူႏိုင္သည့္ (ေမာလီၾကဴး)မ်ားအျဖစ္ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းေပးျခင္း ျဖစ္သည္။ Mouth ပါးစပ္၊ Pharynx အာေခါင္။ Esophagus အစာျမိဳျပြန္။ Stomach အစာအိမ္၊ Small intestine အူသိမ္၊ Large intestine အူမၾကီး၊ Rectum အစာေဟာင္းအိမ္၊ Anus စအိုတို႔ ပါဝင္သည္။ အလုပ္သံုးမ်ိဳးလုပ္သည္။ (1) Digestion အစာေျချခင္း၊ (2) Absorption အစာစုပ္ယူျခင္း၊ (3) Elimination အစာေဟာင္း စြန္႔ထုတ္ျခင္း၊ အစာကို (ဆဲလ္)မ်ားက အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ (ေမာ္လီၾကဴး) မ်ားအထိ ျဖစ္လာေစရန္ အဆင့္ ၆ မ်ိဳးရွိသည္။ 1. Ingestion အစာကို ပါးစပ္ထဲသြင္းျခင္း၊ 2. Mechanical Digestion အစာကိုေသးငယ္သြားေအာင္ ဝါးျခင္း၊ ေရာေႏွာျခင္း၊ ယင္းအလုပ္ကို (အင္ဇိုင္း) မ်ားက အလုပ္လုပ္ေပးေစႏိုင္သည္အထိ လုပ္ရသည္။ 3. Chemical Digestion အစာထဲမွ (ကာဗြန္ဟိုက္ဒရိတ္)၊ (ပရိုတင္း) ႏွင့္ အဆီတို႔အား ရိုးရိုး (ေမာ္လီၾကဴး) မ်ား ျဖစ္လာေစရန္ ဓါတုအစာခ်က္ျခင္း၊ 4. Movements အစာအား ဝါးျပီးေနာက္ လႈပ္ရွားမႈျဖင့္ အထက္ပိုင္းမွ ေအာက္ပိုင္းသို႔ ဆင္းေစရသည္။ ျမိဳခ်ျခင္းဟု ေခၚသည္။ ပါးစပ္၊ အာေခါင္၊ အစာျမိဳျပြန္၊ အစာအိမ္၊ အူသိမ္၊ အူမၾကီး၊ အစာေဟာင္းအိမ္၊ အစာႏွင့္ အစာေျခ ရည္မ်ား၊ (အင္ဇိုင္း)မ်ား ေရာေႏွာကာ အစာအိမ္ႏွင့္ အူတို႔၏ၾကြက္သားမ်ား ရံႈ႕ေပးျခင္းျဖင့္ အထက္မွ ေအာက္သို႔ ေရြ႕လ်ားေစသည္။ ထိုသို႔ စီးခ်က္က်သကဲ့သို႔ လႈပ္ရွားေနမႈကို Peristalsis (ပယ္ရီစေတာလ္ဆစ္) ဟုေခၚသည္။ 5. Absorption (ေမာ္လီၾကဴး) မ်ားသည္ (ဆဲလ္) တို႔က စုပ္ယူႏိုင္သည့္အဆင့္ ေရာက္လာလ်င္ အူသိမ္၊ ေသြး၊ (လင့္ဖ္) နံရံမ်ားကတဆင့္ စုပ္ယူျခင္းလုပ္သည္။ 6. Elimination အစာမေျခႏိုင္ေသာ၊ စုပ္မယူႏိုင္ေသာ (ေမာ္လီၾကဴး)မ်ားအား စအိုမွတဆင့္ စြန္႔ထုတ္သည္ကို ဝမ္းသြားျခင္းဟု ေခၚသည္။ အစာေျခလမ္းေၾကာင္းၾကီးသည္ ၉ မီတာရွည္သည္။ ပါးစပ္မွ စအိုအထိ အပိုင္းပိုင္းရွိေသာ္လည္း တည္ေဆာက္ထားပံုမွာ အေျခခံအားျဖင့္ တူညီသည္။ အစာေျခလမ္းေၾကာင္း၏ နံရံ၊ (ျမဴကိုဆာ)အလႊာ၊ (ဆပ္ျမဴကိုဆာ) အလႊာ၊ (မာစကူလာ) အလႊာ၊ (ဆီးရပ္စ္) အလႊာတို႔ရွိသည္။ Mouth ပါးစပ္ စားလိုက္ေသာအစာမ်ားကို ထည့္သြင္းယူလ်က္ ေသးငယ္ေစရန္ ဝါး၍ ျမိဳခ်ေပးသည္။ ႏုပ္ခမ္း၊ ပါး၊ အာေခါင္၊ သြားမ်ားႏွင့္ လ်ာတို႔က လုပ္ေပးသည္။ သြားရည္ထြက္ေသာ(ဂလင္း)မ်ားက သြားရည္မ်ားထုတ္ေပးသည္။ (ဆလုိက္ဘရီ) (ဂလင္း)မ်ား၊ (ပေရာတစ္၊ (ဆပ္မင္ဒီဗယ္)၊ (ဆပ္လင္ဂြယ္)၊ (ေဖးရင့္စ္) အာေခါင္၊ (တန္းခ္) လွ်ာ၊ (အိုရယ္-ကယ္ဗတီ) ခံတြင္း၊ (အီဆိုးေဖးဂတ္စ္) အစာျမိဳျပြန္၊ (ပန္းကရိယပ္စ္) သရက္ရြက္၊ (ပန္းကရိယပ္စ္တစ္-ဒတ္) သရက္ရြက္ျပြန္၊ (စတားမတ္ခ္) အစာအိမ္၊ (လစ္ဗာ) အသဲ၊ (ေဂါလ္-ဗလယ္ဒါ) သဲေျခအိပ္၊ (ဒူယိုဒီနမ္) အူသိမ္၏အစပိုင္း၊ (ကြန္ေမာင္း-ဗိုင္းလ္ဒတ္) အသဲႏွင့္ သဲေျခအိပ္ ျပြန္ႏွစ္ခုဆံုသည့္ျပြန္၊ (ကိုလံု) အူမၾကီး၊ (ထြန္စ္ဗာ့စ္-ကိုလံု)၊ (အဆင္းဒီး-ကိုလံု)၊ (ဒဆင္းဒီး-ကိုလံု)၊ (ေစကမ္) အူမၾကီး၏အစပိုင္း၊ (အပင္းဒစ္) အူအတက္၊ (ရက္တမ္) အစာေဟာင္းအိမ္၊ (ေအးနပ္စ္) စအို၊ (အီလီယမ္)(စေမာလ္-အင္တက္စတိန္း) အူသိမ္၊ Teeth သြားမ်ား ငယ္သြားမ်ား။ Milk teeth, baby teeth, temporary teeth, primary teeth ငယ္သြားမ်ား၊ ၂ဝ ေခ်ာင္းရွိသည္။ 2 Lower central incisors ေအာက္ အလည္ေရွ႕သြားမ်ား ၂ ေခ်ာင္း၊ ၆-၁၂ လ။ 2 Upper central incisors အထက္ အလည္ေရွ႕သြားမ်ား ၂ ေခ်ာင္း၊ ၆-၁၂ လ။ 2 Upper lateral incisors အထက္ ေဘးေရွ႕သြားမ်ား ၂ ေခ်ာင္း၊ ၉-၁၆ လ။ 2 Lower lateral incisors ေအာက္ ေဘးေရွ႕သြားမ်ား ၂ ေခ်ာင္း၊ ၉-၁၆ လ။ 4 First molars ပဌမအန္ေရွ႕သြားမ်ား ၄ ေခ်ာင္း၊ ၁၃-၁၉ လ။ 4 Canines အထက္-ေအာက္ စြယ္သြားမ်ား ၄ ေခ်ာင္း၊ ၁၆-၂၃ လ။ 4 Second molars အထက္-ေအာက္ ဒုတိယအံသြားမ်ား ၄ ေခ်ာင္း၊ ၂၂-၃၃ လ။ Permanent teeth ၾကီးသြားမ်ား၊ စံုလင္ခ်ိန္၌ စုစုေပါင္း ၃၂ ေခ်ာင္းရွိသည္။ ၆ ႏွစ္မွစေပါက္ျပီး ၁၃ ႏွစ္တြင္ ၂၈ ေခ်ာင္း ရွိျပီ။ အံဆံုးတို႔သည္ ၁၇-၂၁ ႏွစ္ေရာက္မွေပါက္သည္။ 4 mandibular incisors ေအာက္ ေရွ႕သြားမ်ား ၄ ေခ်ာင္း၊ 4 maxillary incisors အထက္ ေရွ႕သြားမ်ား ၄ ေခ်ာင္း၊ 2 mandibular canines ေအာက္ စြယ္သြားမ်ား ၂ ေခ်ာင္း၊ 2 maxillary canines အထက္ စြယ္သြားမ်ား ၂ ေခ်ာင္း၊ 4 mandibular premolars ေအာက္ ေရွ႕အံသြားမ်ား ၄ ေခ်ာင္း၊ 4 maxillary premolars အထက္ ေရွ႕အံသြားမ်ား ၄ ေခ်ာင္း၊ 6 mandibular molars ေအာက္ အံသြားမ်ား ၆ ေခ်ာင္း၊ 6 maxillary molars အံသြားမ်ား ၆ ေခ်ာင္း၊ Salivary Glands တံေတြးထြက္သည့္ (ဂလင္း)မ်ား (1) Parotid gland (ပေရာတစ္)ဂလင္း၊ (2) Submandibular gland (ဆပ္ မင္ဒီဗယ္) ဂလင္း၊ (3) Sublingual gland (ဆပ္ လင္ဂြယ္)ဂလင္း၊ တံေတြးထဲတြင္ ေရ၊ (ျမဴးကပ္စ္) ေခၚ အခြ်ဲ ႏွင့္ Amylase enzyme (အမိုင္ေလ့စ္-အင္ဇိုင္း)တို႔ ပါဝင္သည္။ သြားကိုသန္႔ေပးျခင္း၊ အစားအစာကို ဝါးေနစဥ္ႏွင့္ ျမိဳစဥ္ စိုစြပ္ေစျခင္း၊ အစားအစာကို အရသာခံႏိုင္ေစရန္ကူညီျခင္း၊ အစားအစာထဲမွ ကစီဓါတ္ (ကာဗြန္ဟိုက္ဒရိတ္) အား ေျခဖ်က္ျခင္း၊ Palate (ပဲလိတ္) အာေခါင္ ပါးစပ္၏အမိုးျဖစ္ျပီး၊ ႏွာေခါင္းပိုင္းႏွင့္ ျခားထားသည္။ ေရွ႕ပိုင္းကအရိုးရွိ၍ မာျပီး၊ ေနာက္ပိုင္းက ေျပာ့သည္။ အဆံုးပိုင္းကုိ Uvula (ယူျဗဴလာ) ဟုေခၚသည္။ အစာကိုျမိဳခ်စဥ္ ၄င္းေနာက္ပိုင္းက အေပၚသို႔ မ်က္ႏွာမူ ေပးျခင္းျဖင့္ အစာအား ႏွာေခါင္းႏွင့္ ေဝးေစသည္။ Tongue (တန္းခ္) လ်ာ အစာကို ထိန္းေပး ေရြ႕ေပးသည္။ စကားေျပာရာတြင္သံုးသည္။ ၄င္း၏မ်က္ႏွာျပင္၌ Papillae (ပဲလိတ္) ရွိေသာေၾကာင့္ ေခ်ာေမြ႔ေစျခင္းႏွင့္ အရသာခံျခင္းလုပ္ေပးသည္။ Pharynx (ေဖးရင့္) အာေခါင္ (ပါးစပ္ႏွင့္ ႏွာေခါင္း) အား Larynx (ေလးရင္စ္) အသံအိုးႏွင့္ Esophagus (အီဆိုေဖးဂတ္စ္) အစာျမိဳျပြန္တို႔ႏွင့္ ဆက္ေပးထားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အစာလမ္းအလုပ္ႏွင့္အသက္ရွဴလမ္း အလုပ္ႏွစ္မ်ိဳးလံုးအသံုးဝင္သည္။ Esophagus (အီဆိုေဖးဂတ္စ္) အစာျမိဳျပြန္ ျပားႏိုင္-ေဖါင္းႏိုင္သည့္ၾကြက္သားႏွင့္လုပ္ထားသည္။ အာေခါင္မွ အစာအိမ္ထိ ရွည္သည္။ ေလျပြန္ၾကီးေနာက္မွ ဆင္းကာ Diaphragm (ဒိုင္ယာဖရမ္) ေခၚ ၾကြက္သားၾကီး၏ အေပါက္တခုထဲဝင္ကာ အစာအိမ္ႏွင့္ ဆက္သြားသည္။ အဝမ်ားတြင္ Sphincters (စဖင္တာ) ရွိ၍ အစာျပန္တက္ျခင္း မျဖစ္ရန္ ထိန္းေပးသည္။ Stomach (စတားမတ္ခ္) အစာအိမ္ အစာျမိဳျပြန္မွ ဝင္လာသည့္အစာမ်ားကို လက္ခံကာ ဆက္လက္၍ ေအာက္ပို႔ေပးသည္။ (၄)ပိုင္းခြဲထားသည္။ Fundus (ဖန္းဒတ္စ္)၊ Cardiac (ကားဒီယက္)၊ Body ကိုယ္ထည္ ႏွင့္ Pylorus (ပိုင္လိုးရပ္) အဖ်ားပိုင္းတို႔ျဖစ္သည္။ အစာအိမ္ အတြင္းနံရံတြင္ရွိေသာ(ဆဲလ္)မ်ားက Gastric juice (Hydrochloric acid) ထုတ္ေပး သည္။ အက်ယ္ဆံုးေနရာသည္ 12” x 6” ရွိသည္။ အရက္ ႏွင့္ Aspirin ေဆးတို႔ကို စုပ္ယူႏိုင္သည္။ Small Intestine (စေမာလ္-အင္တက္စတိန္း) အူသိမ္ အစာအိမ္၏ ေနာက္ဆံုးပိုင္းျဖစ္ေသာ Pylorus (ပိုင္လိုးရပ္)မွ ဆက္၍ Large intestine အူမၾကီး၏အစထိ ရွည္သည္။ အစာေျချခင္းအလုပ္၊ စုပ္ယူျခင္းအလုပ္မ်ား အျပီးသတ္ လုပ္ေပးသည္။ ၄င္း၏ လမ္းတေလ်ာက္ Liver အသဲ။ Pancreas (ပန္ကရိယပ္စ္) သရက္ရြက္၊ Gall bladder (ေဂါလ္-ဗလဒါ) သည္းေျခအိပ္တို႔ႏွင့္ ဆက္စပ္ေနသည္။ အစပိုင္းအား Duodenum (ဒူယိုဒီနမ္)၊ အလည္ပိုင္းကို Jejunum (ဂ်က္ဂ်ဴနမ္)၊ ေအာက္ပိုင္းအား Ileum (အီလီယမ္)ဟုေခၚသည္။ အတြင္းနံရံမွ အစာေျခရည္မ်ား mucus, peptidase, sucrase, maltase, lactase, lipase, and enterokinase ထုတ္ေပးသည္။ Large intestine အူမၾကီး။ အစပိုင္း Caecume (ေစကမ္)၊ ထို႔ေနာက္ အထက္-ေဘးတိုက္-ေအာက္ဆင္းသည့္ Colon (ကိုလံု)၊ အစာေဟာင္းအိမ္ Rectum (ရက္တမ္) ဟူ၍ ၃ ပိုင္းေခၚသည္။ ၅ စင္တီမီတာရွည္သည္။ စအို Anal cannel (ေအနယ္-ကင္နယ္) သည္ ၂-၃ စင္တီမီတာရွည္သည္။ အစာေျခရည္မထုတ္၊ ေရႏွင့္ ဓါတ္ဆာမ်ား စုပ္ယူေပးသည္။ ဝမ္းကို ထုတ္ျပစ္ေပးသည္။ စအိုအဝ၌ Internal and External anal sphincters (စဖင္တာ)မ်ားရွိသည္။ Liver (လစ္ဗာ) အသဲ ဝမ္းဗိုက္၏ အေပၚညာဘက္ပိုင္းတြင္ (ဒိုင္ယာဖရမ္)၏ ေအာက္၌ ရွိသည္။ ခႏၶာကိုယ္၏ အၾကီးဆံုးေသာ အဂၤါျဖစ္သည္။ အျပင္ပန္း အားျဖင့္ ၾကီးေသာညာဘက္ျခမ္းႏွင့္ ငယ္ေသာ ဘယ္ဘက္ျခမ္းဟု ခြဲႏိုင္သည္။ အသဲထဲသို႔ဝင္သည့္ ေသြးမွာ ႏွစ္ေနရာမွ ျဖစ္သည္။ တမ်ိဳးသည္ ေသြးလႊတ္ေၾကာမွ သန္႔ထားျပီးေသာ ေသြးမ်ားႏွင့္ အစာေျခလမ္းေၾကာင္းမွ အာဟာရဓါတ္မ်ားပါသည့္ ေသြးမ်ား ျဖစ္သည္။ အသဲ၏အလုပ္မ်ား 1. secretion စစ္ထုတ္ျခင္း၊ 2. synthesis of bile salts (ဗိုင္းလ္)ဆားခ်က္ျခင္း၊ 3. synthesis of plasma protein ေသြးထဲရွိ (ပလာစမာ) အရည္ခ်က္ျခင္း၊ 4. storage သိုေလွာင္ေပးျခင္း၊ 5. detoxification အဆိတ္ေျဖေပးျခင္း၊ 6. excretion စြန္႔ထုတ္ေပးျခင္း၊ 7. carbohyrate metabolism (ကာဗြန္ဟိုက္ဒရိတ္) အား ခ်က္ေပးျခင္း၊ 8. lipid metabolism အဆီကို ခ်က္ေပးျခင္း၊ 9. protein metabolism (ပရိုတင္း)အား ခ်က္ေပးျခင္း၊ 10. filtering စစ္ေပးျခင္း၊ Gall bladder (ေဂါလ္-ဘလယ္ဒါ) သည္းေျခအိပ္ သစ္ေတာ့သီးပံုရွိသည့္ အသဲအား ေအာက္က တြယ္ေနေသာ အိပ္ျဖစ္သည္။ Bile (ဘိုင္းလ္) ေခၚ အသဲမွ ထုတ္ေပးသည့္ သည္းေျခရည္အား သိုေလွာင္ထားသည္။ ၄င္းသည္ အဆီကို ေက်ခ်က္ရန္ ျဖစ္သည္။ Pancreas (ပန္ကရိယ) သရက္ရြက္ သည္ Insulin (အင္စူလင္)ေခၚ ဆီးခ်ိဳ ထိန္းသည့္ ေဟာ္မုန္းႏွင့္ အျခားေဟာ္မုန္း ထုတ္ေပးသည္။ ထို႔ျပင္ အစာေျခ (အင္ဇိုင္း)တမ်ိဳးကိုလည္း ထုတ္ေပးသည္။ (9) Urinary System ဆီးလမ္းေၾကာင္းစနစ္ (1) Kidneys ေက်ာက္ကပ္၊ ၂ ခု။ (2) Ureters (ယူေရတာ) ေက်ာက္ကပ္မွ ဆီးအိမ္သို႔ပို႔ေပးသည့္ ဆီးျပြန္၊ ၂ ခု။ (3) Urinary Bladder ဆီးအိမ္၊ ၁ ခု။ (4) Urethra ဆီးသြားျပြန္၊ ၁ ခု။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းစနစ္၏ ပင္မအလုပ္မွာ ခႏၶာကိုယ္၏ အရည္ထုထည္အား ပံုမွန္ရွိေနေစရန္ ထိန္းေပးသည္။ (ဆဲလ္)မ်ား အတြင္း (မက္တာေဘာ္လဇင္) ဇီဝျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ ထြက္လာသည့္ မလိုအပ္ေသာ အညစ္အေၾကးမ်ားကို စြန္႔ထုတ္ေပး သည္။ အလားတူ အဆုပ္သည္ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ႏွင့္ ေရကို၄င္း၊ အေရျပားမွ အညစ္အေၾကးကို ေခြ်းအျဖစ္၄င္း၊ အူသိမ္မွ ေသြးနီဥကထြက္ေသာ (ဗိုင္းလ္)ဆားကို၄င္း စြန္႔ထုတ္ေပးၾကသည္။ Kidneys ေက်ာက္ကပ္ ေက်ာက္ကပ္သည္ ေသြးအား စစ္ေပးျခင္းျဖင့္ Urine ဆီးျဖစ္ေစသည္။ နံရိုးနံပါတ္ ၁၂ ႏွင့္ ခါးရိုးဆစ္ နံပါတ္ (၃) အၾကား ရွိသည္။ ညာဘက္ ေက်ာက္ကပ္သည္ အသဲရွိေန၍ အနည္းငယ္ ေအာက္က်သည္။ ၃ စင္တီမီတာထူ၍၊ ၆ စင္တီမီတာ က်ယ္ကာ၊ ၁၂ စင္တီမီတာ ရွည္သည့္ ပဲေစ့ပံုရွိသည္။ အတြင္းဘက္ ေသြးေၾကာမ်ား ႏွင့္ (ယူရီတာ)ရွိသည့္ေနရာအား Hilum ဟုေခၚသည္။ Hilum မွ Bladder ဆီးအိမ္ၾကားရွိသည့္ Ureter (ယူေရတာ) ဆီးျပြန္ သည္ ၂၅ စင္တီမီတာရွည္ သည္။ Urinary Bladder ဆီးအိမ္ ဆီးကို မသြားေသးမီ ထိန္းထားသည့္ အိမ္တခုျဖစ္သည္။ ေရွ႕တြင္ ဆီးစပ္ရိုးရွိသည္။ အေပၚတြင္ (ပယ္ရီတိုနီယံ) Peritonium ျဖင့္ဖံုးထားသည္။ အတြင္းကို (ျမဴကိုဆာ)ျဖင့္ ဖံုးထားသည္။ ၃ဝဝ-၃၅ဝ စီစီဆန္႔သည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ ၄င္း၏ေနာက္၌ Uterus သားအိမ္ ရွိသည္။ ေယာက္်ားမ်ားတြင္ ၄င္း၏ ေနာက္၌ Rectum အစာေဟာင္းအိမ္ရွိသည္။ Urethra ဆီးထြက္ျပြန္ က်ား၏ ဆီးထြက္ျပြန္သည္ ၂ဝ စင္တီမီတာရွိ၍ရွည္သည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၊ ဆီးထြက္ျပြန္သည္ ၃-၄ စင္တီမီတာရွိ၍ တိုသည္။ ဆီးထြက္သည္ကို ထိန္းေပးေသာ (စဖင္တာ)ႏွစ္ခုရွိရာ အထဲ(စဖင္တာ)အား စိတ္မွထိန္းမရ။ အျပင္(စဖင္တာ) ကို စိတ္မွ ထိန္းေပးႏိုင္သည္။ Prostate gland ဆီးၾကိတ္ (ပေရာစတိတ္-ဂလင္း) ေယာက္်ား၏ ဆီးထြက္ျပြန္သည္ ေယာက္်ားမ်ား၌သာရွိေသာ Prostate gland ဆီးၾကိတ္ (ပေရာစတိတ္-ဂလင္း) ကို ျဖတ္သြားသည္။ မ-ဆီးထြက္ျပြန္သည္ က်ား-ဆီးထြက္ျပြန္ထက္တိုသျဖင့္ ဆီးအိမ္သို႔ ေရာဂါပိုး ဝင္လြယ္သည္။ (ပယ္ရီတိုနီယမ္) Peritonium ဝမ္းဗိုက္ထဲတြင္ အလြန္အေရးပါေသာ အေပၚဖံုးအလႊာ ျဖစ္သည္။ ဝမ္းဗိုက္ထဲရွိအဂၤါမ်ား အားလံုးကို အျပည့္အဝ သို႔မဟုတ္ တဝက္တပ်က္ ဖံုးထားသည္။ ဝမ္းဗိုက္ကို ခြဲစိတ္လ်င္ ေနာက္ဆံုးအလႊာသည္ (ပယ္ရီတိုနီယံ) ျဖစ္ သည္။ အစာအိမ္၊ အသဲ ႏွင့္ အူသိမ္တို႔ကို အျပည့္ဖံုးေန သည္။ အထက္သြားအူမၾကီး၊ ေအာက္ဆင္းအူမၾကီး ႏွင့္ အစာေဟာင္းအိမ္တို႔ကိုမူ ေရွ႕ကသာ ဖံုးထားသည္။ သားအိမ္၊ သားအိမ္ျပြန္တို႔အားလည္း ဖံုးထားသည္။ ဆီးအိမ္ကိုမူ အေပၚပိုင္းကိုသာ ဖံုးေပးထားသည္။ ေက်ာက္ကပ္၊ ဆီးျပြန္ၾကီး ႏွင့္ ေသြးေၾကာၾကီးမ်ားကို ေရွ႕မွာဖံုးထားျခင္းေၾကာင့္ ေနာက္ေက်ာတြင္ ကပ္ေနၾက သည္။ ကန္႔လန္႔သြားအူမၾကီးႏွင့္ အူသိမ္တို႔အား ေရွ႕-ေနာက္ ဖံုးထားေသာ္လည္း လြတ္လပ္စြာ လႈပ္ရွားႏိုင္ၾက သည္။ ဝမ္းဗိုက္ပိုးဝင္ျခင္း Peritonitis ဆိုသည္မွာ (ပယ္ရီ တိုနီယံ) ေရာင္ျခင္းျဖစ္သည္။ အေရးၾကီးေရာဂါျဖစ္သည္။ (10) Reproductive System မ်ိဳးပြားစနစ္ မ်ိဳးပြားစနစ္၏ ပင္မအလုပ္မွာ မ်ိဳးဆက္ ျပတ္မသြားေစေရးျဖစ္သည္။ မ-က်ား မ်ိဳးဥထုတ္ျခင္း၊ မ-က်ား မ်ိဳးဥမ်ားအား သေႏၶ ရေစရန္ သယ္ပို႔ေပးျခင္း၊ သေႏၶသား ၾကီးထြားေစျခင္း၊ သက္ဆိုင္ရာ ေဟာ္မုန္းမ်ား ထုတ္ျခင္းတို႔ ေဆာင္ရြက္သည္။ Male Reproductive System က်ား မ်ိဳးပြားစနစ္ က်ားသုတ္ပိုးသယ္ပို႔သည့္ျပြန္ (ပီးနစ္) က်ားလိင္တံ ပြသည့္ဆီးထြက္ျပြန္ (ဆီမီနယ္-ဗဆိုက္ကယ္) (ပေရာစတိတ္-ဂလင္း)ဆီးၾကိတ္ (အပီဒီဒါးမစ္) (တက္စတိစ္) (စခရိုတမ္) Female Reproductive System မ-မ်ိဳးပြားစနစ္ (အိုဘရီ) = မ်ိဳးဥအိမ္၊ (ယူးထြပ္စ္) = သားအိမ္၊ (ဆားဗစ္) = သားအိမ္အဝ၊ (ဗဂ်ိဳင္းနား) = ေမြးလမ္းေၾကာင္း၊ (ဆင္ဖဆစ္-ျပဴးဗစ္) = ဆီးစပ္ရိုး၊ (မြန္း-ျပဴးဗစ္) = ဆီးစပ္အခုန္းပိုင္း၊ (ကလိုက္ေတာရစ္) = မိန္းမကိုယ္အစိ၊ (ေလဘီယာ-ေမဂ်ာ) = ၾကြက္သားၾကီး၊ (ေလဘီယာ-မိုင္နာ) = ၾကြက္သားေသး၊ (ယူရစ္ႆရာ) = ဆီးထြက္ျပြန္၊ Cervix (ဆားဗစ္) သားအိမ္ဝ သားအိမ္၏ ေအာက္ဆံုး၌ရွိျပီး၊ ေမြးလမ္းေၾကာင္းထိပ္အတြင္း ဝင္ေနေသာ က်ဥ္းေျမာင္းသည့္ အစိတ္အပိုင္းျဖစ္သည္။ Ovary (အိုဘရီ) မ-မ်ိဳးဥအိမ္မ်ား၊ ၂ ခုရွိသည္။ ၃႕၅ စင္တီမီတာရွည္၊ ၂ စင္တီမီတာက်ယ္၊ ၁ စင္တီမီတာထူသည္။ ဥလကာ (အိုဗမ္) မ-မ်ိဳးဥသည္ အရြယ္ေရာက္ခ်ိန္တြင္ ၃ သိန္းရွိမည္။ အခ်ိဳ႕သာလ်င္ ရင့္မည့္ေသာဥအျဖစ္ ေျပာင္းလဲ ႏိုင္သည္။ ေသြးဆံုးခ်ိန္၌ မရွိၾကေတာ့ေခ်။ ရာသီတလအတြင္း ၁ ဥသာထြက္သည္။ Mammary Glands (မင္မရီဂလင္း) ရင္သား (ႏို႔) (ပက္တိုရယ္-မာဆယ္) ေခၚ ရင္ဘတ္ ၾကြက္သားၾကီး ေပၚတြင္ရွိသည္။ (ေအရီယိုလာ)မွာ အေရာင္ရင့္သည့္ အဝိုင္း၊ (နစ္ပယ္လ္) မွာ ရင္သားထိပ္၊ အတြင္းထဲ၌ (လုပ္ဖ္)ေခၚ အဆုပ္ ၁၅-၂ဝ ရွိသည္။ ၄င္းတို႔က ရင္သားထိပ္သို႔ ျပြန္(ဒတ္) မ်ားျဖင့္ ပြင့္ထြက္ေနသည္။ (လုပ္ဖ္)တိုင္း၌ (လိုျဗဴး)မ်ားရွိ၍၊ (လိုျဗဴး)မ်ားတြင္ (ဂလင္း)မ်ားရွိသည္။ ႏို႔ရည္ထြက္သည့္ အလုပ္ကို (ေဟာ္မုန္း)မ်ားက ထိန္းခ်ဳပ္ေပးသည္။ အရြယ္ေရာက္ခ်ိန္မွာ (အီစထိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္း မ်ားလာျပီး၊ (ဂလင္း)မ်ား ျဖစ္လာေစ သည္။ အရြယ္အစား ၾကီးလာေစသည္။ (ပရိုဂ်က္စတီရံုး) ေဟာ္မုန္းက ျပြန္(ဒတ္)မ်ားျဖစ္ေစသည္။ ကုိယ္ဝန္ ေဆာင္လ်င္ ပို၍ အလုပ္ လုပ္ေပးသည္။ ဦးေႏွာက္ေအာက္ရွိ (ပင္က်ဴထရီ-ဂလင္း)က ထုတ္ေပးေသာ ေဟာ္မုန္းေၾကာင့္ ႏို႔ရည္ ျဖစ္ေပၚလာသည္။ (ေအာက္စီတိုဇင္)က ႏို႔ရည္ညွစ္ေပးသည္။ (ဗဂ်ိဳင္းနား) = ေမြးလမ္းေၾကာင္း၊ (မြန္း-ျပဴးဗစ္) = ဆီးစပ္အခုန္း။ (ကလိုက္ေတာရစ္) = မိန္းမကိုယ္အစိ။ (ေလဘီယာ-ေမဂ်ာ) = မိန္းမကိုယ္ၾကြက္သားၾကီး။ (ေလဘီယာ-မိုင္နာ) = မိန္းမကိုယ္ၾကြက္သားအေသး။ (ယူရစ္ႆရာ-ေအာ္ရဖစ္) = ဆီးထြက္ျပြန္အဝ။ (ပရီျပဳစ္) = မိန္းမကိုယ္အေပၚပိုင္း၊ (ေအးနပ္စ္) = စအို။ (အင္ဖန္ဒီျဗဴလမ္) = သားအိမ္ျပြန္၏ အဖ်ားပိုင္း၊ (ဖင္ဘရီေရးလ္) = သားအိမ္ျပြန္ အဖ်ားပိုင္း အမွ်ဥ္မ်ား၊ (ယူထြိဳင္-ၾကဳ) = သားအိမ္ျပြန္၊ (ဖန္းဒတ္စ္) = သားအိမ္ထိပ္၊ (ယူးထြပ္စ္) = သားအိမ္၊ (အိုဘရီ) = မ်ိဳးဥအိမ္၊ (ဆားဗစ္) = သားအိမ္အဝ၊ (အင္ဒိုမီးထြီးယမ္း) = သားအိမ္ၾကြက္သား အတြင္းဆံုးလႊာ၊ (မိုင္ယိုမီးထြီးယမ္း) = သားအိမ္ၾကြက္သားအလယ္လႊာ၊ (ဗဂ်ိဳင္းနား) = ေမြးလမ္းေၾကာင္း၊ (ပယ္ရီမီးထြီးယမ္း) = သားအိမ္ၾကြက္သား အျပင္လႊာ၊
0 comments:
Post a Comment