Clinical examination လူနာအား ေမးျမန္း စစ္ေဆးျခင္း
6:19 PM Posted In Health Edit This 0 Comments » Complaints (C/o) or Chief complaints (C/C) လူနာကေျပာေသာ တိုင္တန္းခ်က္မ်ားကို ေမးျမန္းမွတ္သားရသည္။
၄င္းတို႔မွာ Symptoms ေရာဂါလကၡဏာမ်ားျဖစ္သည္။ ေျပာျပခ်က္ရွိသမွ် (၁)၊ (၂)၊ (၃)၊ ေရးမွတ္ပါ။ Complaints တခုတိုင္းသည္ Duration မည္မွ်ၾကာသည္ ဆက္ေမးပါ။ လူနာေျပာသည့္ စကားအတိုင္း ေရးမွတ္ပါ။ လိုအပ္လ်င္ ဆရာဝန္က ေမးလိုေသာ ေမးခြန္းမ်ား ေမးရမည္။ ဥပမာ မည္သည့္အခ်ိန္မ်ိဳး၌ ေရာဂါကို ခံစားရသည္။ မည္မွ် ဆိုးသည္။ မည္သည့္ေနရာ အတိအက်က် ျဖစ္သည္။ မည္သည့္ အရပ္မ်က္ႏွာသို႔ ကူးသြားသည္။ မည္သည့္အခ်ိန္၌ ပိုဆိုးသည္။ မည္သို႔ေနလ်င္၊ မည္သည့္အခ်ိန္ သက္သာသည္။
အမ်ိဳးသမီးျဖစ္ပါက လစဥ္ရာသီအေၾကာင္း၊ ေသြးဆံုးျခင္း၊ အိမ္ေထာင္ရွိ-မရွိ၊ ေမြးလမ္းမွ တမ်ိဳးမ်ိဳးဆင္းျခင္း ေမးရမည္။
Family history မိသားစုရာဇဝင္။ မိသားစုအတြင္း ဆီးခ်ိဳ၊ ေသြးတိုး၊ ပန္းနာစသည္ေရာဂါရွိသူရွိသလား။ ပတ္ဝန္းက်င္ က်န္းမာေရးအေျခအေန။ ဥပမာ (တီဘီ)ေရာဂါရွိသူႏွင့္ တအိမ္တည္းေနဘူးသလား။ အလုပ္အကိုင္ အမ်ိဳးအစား၊
Past Medical History ေနာက္ေၾကာင္း က်န္းမာေရးရာဇဝင္။ အရင္ကလည္း ဤသို႔ျဖစ္ဘူးျခင္း ရွိ-မရွိ။ ေဆးရံုတက္ ဘူးျခင္း ရွိ-မရွိ။ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ရဘူးျခင္း ရွိ-မရွိ။ ဓါတ္မွန္-(အာလ္ထြာေဆာင္း) ရိုက္ဘူးျခင္း၊ ေဆးစစ္ျခင္း၊ ခြဲစိတ္ကုသ ခံရဘူးျခင္း၊ ေဆးမတည့္ျခင္း၊ ေဆးလိပ္-အရက္-မူးယစ္ေဆး သံုးစြဲျခင္း၊
စစ္ေဆးပံု အဆင့္ဆင့္
၁) Inspection မ်က္စိျဖင့္ ေျခစေခါင္းဆံုး စစ္ေဆးျခင္း၊
၂) Palpation လက္ျဖင့္ စစ္ေဆးျခင္း၊
၃) Percussion လက္ျဖင့္ေခါက္၍ ထြက္ေပၚသည့္အသံကို နားေထာင္ျပီး စစ္ေဆးျခင္း၊
၄) Auscultation နားၾကပ္ျဖင့္ နားေထာင္ျပီး စစ္ေဆးျခင္း၊
Inspection မ်က္စိျဖင့္ေျခစေခါင္းဆံုး စစ္ေဆးျခင္း
လူနာအား ေျခစ-ေခါင္းဆံုး ၾကည့္ရႈစစ္ေဆးပါ။ အသားအေရာင္ ေျဖာ့ေတာ့ေနျခင္း ရွိ-မရွိ။ ႏႈတ္ခမ္း ျပာႏွမ္းေနျခင္းရွိ-မရွိ။ မ်က္စိ ဝါေနျခင္းရွိ-မရွိ။ ေျခေထာက္-ဗိုက္ ေဖါေရာင္ေနျခင္း ရွိ-မရွိ။ လူနာသည္နာက်င္ျခင္း ခံစားေနရျခင္း ရွိ-မရွိ။ စကား ေကာင္းစြာေျပာ-မေျပာ။ အသက္ေကာင္းစြာ ရွဴ-မရွဴ။ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္ေန-မေန။ ကိုယ္အဂၤါ ခ်ိဳ႕ယြင္းေန-မေန။ ဘယ္-ညာ တူ-မတူ။ ခြဲစိတ္ကုသထားသည့္ အမာရြတ္။ အလံုး၊ အၾကိတ္၊ အနာ ရွိ-မရွိ။
Palpation လက္ျဖင့္စမ္းျခင္း
Cold extremeties ေျခလက္-အေရျပား ေအးစက္ေနျခင္း၊ Fever ကိုယ္ပူျခင္း၊ Anemia မ်က္ခြန္လွန္ၾကည့္၍ ျဖဴေနျခင္း၊ Jaundice မ်က္ခြန္လွန္ၾကည့္၍ ဝါေနျခင္း၊ Glaucoma မ်က္လံုးအတြင္း ဖိအားမ်ားေနျခင္း၊
Liver အသဲ၊ Spleen ေဘလံုး၊ Kidney ေက်ာက္ကပ္ စသည္ ၾကီး-မၾကီး။ Pregnancy ကိုယ္ဝန္ရွိ-မရွိႏွင့္ Uterus သားအိမ္အျမင့္။ Tenderness ဗိုက္ အလံုး-အၾကိတ္-အနာ တို႔သည္ ဖိၾကည့္သည့္အခါ နာက်င္ျခင္းရွိ-မရွိ။ အလံုး-အၾကိတ္-အနာတို႔၏ Site ေနရာ၊ Size အရြယ္အစား၊ Shape ပံုသဏၭာန္၊ Consistency အေျပာ့-အမာ၊ Temperature အပူ-အေအး၊ Smoothness ေခ်ာေမြ႔မႈ-ၾကမ္းတမ္းမႈ၊ Mobility ေရြ႕လ်ားမႈမ်ား၊ Pulse လက္ေကာက္ဝတ္ ေသြးခုန္ျခင္း၊ Oedema ကိုယ္ေရာင္ေနျခင္း၊
ေနာက္ေၾကာတြင္ လက္ဝါး ၁ ဖက္ ညီတူညီညာ တင္၍ လက္မသည္ အသက္ရွဴသြင္း-ထုတ္လုပ္စဥ္ အလည္မ်ဥ္းမွ မည္မွ် အကြာအေဝးသို႔ ေရြ႕သနည္း ၾကည့္ပါ။
Percussion လက္ျဖင့္ေခါက္၍စစ္ေဆးျခင္း၊
လက္ျဖင့္ ေခါက္၍ စမ္းျခင္းျဖင့္ မည္သည့္ အသံမ်ိဳး ထြက္သည္ကို စစ္ေဆးရမည္။ အဆုပ္တြင္ ေလရွိေသာေၾကာင့္ Resonant sound လိႈင္သံထြက္ရမည္။ အရိုး၊ ၾကြက္သား တို႔သည္ Dull sound ထံုသံထြက္မည္။ အသဲေနရာက ထံုသံထြက္မည္။ ၄င္းသည္ ညာဘက္ နံရိုးၾကား အမွတ္စဥ္ မည္သည့္ ေနရာကစ၍ ထံုသနည္း။ ညာဘက္-ဘယ္ဘက္ အသံတူ-မတူ။ Pleural effusion အဆုပ္အိတ္ထဲေရ ေအာင္းျခင္း၊ Pneumonia အဆုပ္ေရာင္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ေနလ်င္ ထံုသံ ထြက္မည္။ အဆုပ္ထဲ ေလမ်ားျခင္း၊ Pneumo-thorax ျဖစ္ေနလ်င္ လိႈင္သံ ပိုထြက္မည္။
ေနာက္ေၾကာမွ အဆုပ္မ်ားအား ေခါက္၍ ေပၚထြက္လာသည့္ အသံကို နားေထာင္ျခင္း၊
Auscultation နားၾကပ္ျဖင့္ နားေထာင္ျပီး စစ္ေဆးျခင္း
ေနရာကို ေရြးျခယ္ျပီးေနာက္ မ်က္စိမွိတ္လ်က္ အၾကားအာရံုကိုသာ ဂရုစိုက္ နားေထာင္ရမည္။
(၁) Heart sounds ႏွလံုးခုန္သံမ်ား
နားၾကပ္ျဖင့္ ႏွလံုးခုန္သံကို ၄ ေနရာမွာ နားေထာင္ရသည္။ ႏွလံုးတြင္ အခန္း ၄ ခန္း ပါသည္။ အဆို႔ရွင္ ၄ ခုရွိသည္။ ႏွလံုးခုန္းသံ (၁)အား Lubb ဟု၄င္း၊ (၂)အား Dub (Dup) ဟု၄င္း ေခၚသည္။ First heart sound (Lub) ပဌမႏွလံုးခုန္သံ သည္ ႏွလံုး၏ အထက္ခမ္းမ်ားႏွင့္ ေအာက္ခမ္းမ်ားၾကား ရွိသည့္ အဆို႔ရွင္ ၂ ခုပိတ္ျခင္း၊ ယင္းေၾကာင့္ ေသြးမ်ားလႈပ္ရွားမႈ၊ Vibration တံုခါမႈေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ Second heart sound (Dub) ဒုတိယႏွလံုးခုန္သံသည္ ေသြးေၾကာမၾကီးႏွင့္ အဆုပ္သြား ေသြးေၾကာမၾကီးတို႔၏ အဆို႔ရွင္မ်ား ပိတ္ျခင္း၊ ယင္းေၾကာင့္ ေသြးမ်ားလႈပ္ခါမႈ၊ တံုခါမႈေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ အဆို႔ရွင္မ်ား၏ ပိတ္သံထက္ ေသြးမ်ားလႈပ္ရွားမႈ အသံက ပိုက်ယ္ျခင္းသည္။ အတိအက် သိလိုပါက (အီးစီဂ်ီ) လုပ္ရမည္။
1. Mitral valve (left ventricle): ဘယ္ဘက္နံရိုးၾကား အမွတ္(၅)၊ ႏို႔သီးေအာက္နား ေနရာ၊
2. Pulmonic valve: ဘယ္ဘက္နံရိုးၾကား အမွတ္(၂)၊ ရင္ညြန္႔ရိုး၏ ဘယ္ဘက္ေဘး ေနရာ၊
3. Tricuspid valve (right ventricle): ညာဘက္နံရိုးၾကား အမွတ္(၄)၊ ရင္ညြန္႔ရိုး၏ ညာဘက္ေဘး ေနရာ၊
4. Aortic valve: ညာဘက္နံရိုးၾကား အမွတ္(၂)၊ ရင္ညြန္႔ရိုး၏ ညာဘက္ေဘး ေနရာ၊
Abnormal heart sounds (Heart murmurs) ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ ႏွလံုးခုန္သံမ်ား (မားမား)
ေသြးမ်ား ပံုမွန္စီးဆင္းျခင္း မရွိ၍ ထြက္ေသာ အသံမ်ားျဖစ္သည္။ အဆို႔ရွင္မ်ား ေကာင္းစြာ ပိတ္ျခင္းမရွိ၍ ျဖစ္ရသည္။ အဆို႔ရွင္ ၄ ခုလံုး၌ အက်ဥ္း-အက်ယ္တို႔ျဖစ္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ (မာမာ)အသံ ၄ မ်ိဳးထြက္မည္။ Mitral Regurgitation, Mitral Stenosis, Aortic Regurgitation, Aortic Stenosis, Tricuspid Stenosis, Tricuspid Regurgitation, Pulmonary Stenosis, Pulmonary Regurgitation
ကေလးငယ္မ်ားတြင္ ေမြးရာပါေရာဂါမ်ားေၾကာင့္ (မာမာ)မ်ား ရွိႏိုင္သည္။ Patent Ductus Arteriosus (PDA), Atrial Septal defect (ASD), Ventricular Septal defect (VSD), Coarctation of the Aorta
(၂) Breath sounds အသက္ရွဴသံမ်ား
အသက္ရွဴႏႈန္း တမိနစ္လ်င္ ပံုမွန္ ၁၂-၂ဝ ရွိသည္။ ပဌမအသံက ဒုတိယအသံထက္ ပိုက်ယ္သည္။ ပံုမွန္မဟုတ္သည့္ အသံမ်ားမွာ အသက္ရွဴသံ နည္းျခင္း၊ မ်ားျခင္း၊ မၾကားရျခင္း၊ အျခားအသံမ်ားရွိျခင္းတို႔ ျဖစ္သည္။ အဆုပ္ထဲသို႔ ေလ အဝင္နည္းျခင္း၊ အဆုပ္သည္ လြန္စြာ တင္းေဖါင္းေနျခင္း၊ အဆုပ္ကို ဖံုးထားသည့္အလႊာ ထူေနျခင္း၊ ယင္းအထဲ အရည္ ရွိေနျခင္းတို႔ေၾကာင့္ အသံေကာင္းေကာင္း မၾကားရျဖစ္မည္။
ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ အသက္ရွဴသံမ်ား
၁) Rales, Crepts, Crackles or Popping sounds ဟုေခၚသည္။ ေလလမ္းေၾကာင္းထဲ အရည္မ်ားေၾကာင့္ ၾကားရသည္။ ေလအဝင္မွာ ပိုၾကားရႏိုင္သည္။ Pneumonia ႏူမိုးနီးယား၊ အဆုပ္ အင္ဖက္ရွင္၊ Congestive heart failure ႏွလံုးေရာဂါ၊
၂) Rhonchi (ေရာင္ခိုင္)၊ Wheezes (ဝွီးစ္) စူးရွေသာ က်ဥ္းေနသည့္ ေလျပြန္ထဲ ေလတိုးဝင္သည့္အသံ။ ေလအထြက္မွာ ပိုၾကားရသည္။ Asthma ပန္းနာေရာဂါ၊ Tumor ကင္ဆာ၊ Obstructing foreign bodies အျခားပစၥည္းျဖင့္ ပိတ္ေနျခင္း၊
(၃) Abdominal sounds ဝမ္းဗိုက္အသံမ်ား
အူမ်ား၏လႈပ္ရွားမႈေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ Peristalsis အသံမ်ားသည္ ပံုမွန္ျဖစ္သည္။ အသံရွိေနျခင္းသည္ ပံုမွန္အလုပ္ လုပ္ေနျခင္းကိုျပသည္။ အသံနည္းျခင္းမွာ အိပ္ေနစဥ္၊ ခြဲစိတ္ခံအျပီး၊ ေဆးမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ရသည္။ ဝမ္းခ်ဳပ္ ေနလ်င္လည္း နည္းမည္။ Ileus သည္ အူ မလုပ္မလုပ္သျဖင့္ အသံလံုးဝမၾကားရျခင္းျဖစ္သည္။ ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ အစာစားျပီး ျဖစ္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ မ်ားမ်ားၾကားရမည္။ အူပိတ္ျခင္းေၾကာင့္လည္း မ်ားမ်ားၾကားရမည္။
ဝမ္းဗိုက္ စမ္းသပ္ျခင္း
Lab Investigation ဓါတ္ခြဲစစ္ေဆးျခင္း၊
ဆီး၊ ေသြး၊ သလိပ္၊ ဝမ္း၊ စသည္တို႔အား ဓါတ္ခြဲစစ္ေဆးျခင္း၊ ဓါတ္မွန္။ (အာလ္ထြာေဆာင္း)၊ စသည္တို႔စစ္ေဆးျပီးမွသာ အမွန္ေရာဂါအမည္ Diagnosis (D) ရရွိသည္။ စမ္းသပ္မႈမ်ားအားလံုး မျပည့္စံုမီ Provisional diagnosis (P/D) ခန္႔မွန္း ေရာဂါအမည္ ႏွင့္ Differential diagnosis (D/D) ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိေသာေရာဂါမ်ားကိုသာ သိမည္။
Examination of Lumps, Bumps, Tumor အလံုး၊ အၾကိတ္၊ အနာတို႔အား စမ္းသပ္ျခင္း
1. Site တည္ေနရာ၊ (ဥပမာ ဘယ္ဘက္ ရင္သား၏ အေပၚ-ညာဘက္ျခင္း)
2. Size အရြယ္အစား၊ (1” x 2” x 1”)
3. Shape ပံုသဏၭာန္၊ (Circle or Oval)
4. Color အေရာင္၊ Infection ရွိလ်င္ နီမည္။
5. Temperature အပူ-အေအး၊ Infection ရွိလ်င္ ပူမည္။
6. Pain and Tenderness နာ-မနာ၊
a. Pain = လူနာက ခံစား၍နာျခင္း၊
b. Tenderness = ဖိၾကည့္မွ နာျခင္း၊
7. Consistency အေျပာ့-အမာ၊ (Soft, Firm, Hard, Stony hard)
8. Mobility ေရြ႕ရွားႏိုင္ျခင္း ရွိ-မရွိ၊ (Fixed or movable) တို႔ကို သိေအာင္ စမ္းရမည္။ Cancer အၾကိတ္ ထင္လ်င္ ေအာက္ခံ(တစ္ရွဴး)ႏွင့္ တြယ္ကပ္ေန-မေန စစ္ရမည္။
9. Translucency အလင္းေရာင္ျဖတ္သြားျခင္း ရွိ-မရွိ Hydrocele ေခၚ ေယာက္်ား မုတ္ေရာဂါအား စစ္ေဆးျခင္း။
10. Reducibility ေယာက္်ားမ်ားတြင္ ပို၍ျဖစ္တတ္ေသာ Hernia အူက်ေရာဂါတြင္ ေလ်ာ့သြား-ဝင္သြားေစရန္ လုပ္၍ ရ-မရ စမ္းျခင္။
Medical Notes ေဆးပညာမွတ္စုမ်ား
Sign (ဆိုင္း) ေရာဂါလကၡဏာ = စမ္းသပ္သူက ေတြ႔ရွိရသည့္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကို ေခၚသည္။ ဥပမာ နားၾကပ္ျဖင့္ နားေထာင္သည့္အခါ ေတြ႔ရွိခ်က္မ်ား၊ ဝမ္းထဲ၌ေသြးကို မွန္ဘီလူးျဖင့္ စစ္ေဆးျခင္း၊
Symptom (ဆင္မတမ္) ေရာဂါလကၡဏာ = လူနာကခံစားရသည့္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကိုေခၚသည္။ ဥပမာ စိုးရိမ္စိတ္၊ ခါးနာျခင္း၊ ဗိုက္နာျခင္း၊
Dose (ဒို႔စ္) = ေဆးကိုတၾကိမ္လ်င္ မည္မွ်ေပးရသည္။ ဥပမာ Ampicillin 250 mg
Course (ကို႔စ္) = ေဆးကို မည္မွ်ၾကာၾကာေပးရမည္။ ဥပမာ Ampicillin 250 mg QID x 5 days
Symptomatic treatment ေရာဂါလကၡဏာကို သက္သာေစရန္ ကုသျခင္း၊
Curative treatment ေရာဂါျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းအား ကုသျခင္း၊
Placebo လူနာေက်နပ္ရေစရန္ ကုသျခင္း၊
OD = တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊
BD = တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊
TDS = တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊
QID = တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊
PRN = လိုအပ္သလို၊
HS = အိပ္ရာဝင္၊
CM = ေနာက္ေန႔မနက္၊
PC = အစားစားျပီး၊
Stat = ခ်က္ခ်င္း၊
Vital signs လူအသက္ရွင္ရန္ အေရးအပါဆံုးေသာ လကၡာမ်ား
၁) Temperature အပူခ်ိန္။ Normal = 98.6 F or 37 C
၂) Pulse လက္ေကာက္ဝတ္ေသြးခုန္ႏႈန္း။ Normal = 70-80/min
၃) Blood Pressure (BP) ေသြးဖိအား။ Normal = 110/80 mmHg
၄) Respiration အသက္ရွူျခင္း။ Normal = 12-20/min
Dr.t s
0 comments:
Post a Comment