First Aid Manual ေရွးဦးသူနာျပဳလက္စြဲ
6:53 PM Posted In Health Edit This 0 Comments »
First Aid ေရွးဦးသူနာျပဳ ဆိုသည္မွာ ဒဏ္ရာရျခင္း၊ ေရာဂါျဖစ္ျခင္းတို႔အား ေဆးခန္း၊ ေဆးရံုမေရာက္မီ သာမန္လူ တဦးဦးက အကန္႔အသတ္ျဖင့္ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ေပးျခင္းကိုေခၚသည္။ အေျခခံဆင္ျခင္တံုတရားျဖင့္ ေစာင့္ေရွာက္ရျခင္း လည္းျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ အသက္ကယ္ရန္ အခ်ိဳ႕ကိစၥမ်ားအတြက္ လက္ေတြ႔ သင္ၾကား တတ္ေျမာက္မႈ လိုအပ္သည္။ ဥပမာ Cardio-Pulmonary Resuscitation (CPR) ႏွလံုး-အဆုပ္ ျပန္လည္ အလုပ္ လုပ္ေစရန္ ျပဳလုပ္ေပးျခင္း။
ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား
(1) အသက္ ကယ္ရန္။
(2) ေနာက္ထပ္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ မရေစရန္။
(3) လ်င္ျမန္စြာ ျပန္လည္ေကာင္းမြန္လာေစရန္။
တတ္ထားရမည့္ အဓိကၾကြမ္းက်င္မႈမ်ား၊ (ဘီ ၃ လံုး)
(1) Breathing အသက္ရွူျခင္း၊
(2) Bleeding ေသြးထြက္ျခင္း၊
(3) Bones အရိုးထိခိုက္ျခင္း၊
ေရွးဦးသူနာျပဳျခင္း၏ (ေအ-ဘီ-စီ)
(1) Airway အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းပြင့္ေနျခင္း၊
(2) Breathing အသက္ရွဴႏိုင္ျခင္း၊
(3) Circulation ေသြးလွည့္ပတ္ေနျခင္း၊
First-aid kit ေရွးဦးသူနာျပဳအိပ္
1. Adhesive tape ကပ္သည့္ ပလာစတာ။
2. Adhesive bandages ဆန္႔ႏိုင္ၾကံဳ႕ႏိုင္ေသာ ပလာစတာလိပ္။
3. Anesthetic spray ျဖန္းရသည့္ ထံုေဆးပုလင္း၊
4. Antibiotic cream (Povidone-Iodine, Burnol ointment, Iodine 2%) ပဋိဇီဝပိုးေသေဆး။ အနာေဆးထည့္ရန္။
5. Antiseptic solution (Savlon, Hydrogen Peroxide) အနာ-ဒဏ္ရာတို႔ကို ေဆးရန္ ပိုးသန္႔ေဆးရည္။
6. Bandages ပတၲီးအရြယ္စံု (၁ လကၼ၊ ၂ လကၼ၊ ၄ လကၼ၊)
7. Blanket ေစာင္။
8. Calamine Lotion အယားသက္သာေစေသာ ေဆးရည္၊
9. Cotton wool ဂြမ္းလိပ္၊
10. Ethyl alcohol ေဆးခန္းသံုး အရက္ျပန္ပုလင္း၊
11. First-aid manual လက္စြဲစာအုပ္။
12. Flashlight and extra batteries လက္ႏွိပ္မီး (ဓါတ္ခဲ)၊
13. Forceps ရိုးရိုး ဇာဂနာ(ညွပ္)၊
14. Artery Forceps ေသြးေၾကာညွပ္ ဇာဂနာ။ အေရးေပၚေသြးထြက္ေနသည့္ဒဏ္ရာမွ ေသြးေၾကာအားညွပ္ရန္။
15. Eye/Ear drop and ointment မ်က္စဥ္း။ နားထဲထည့္ေဆးရည္။
16. Gentian Violet မရမ္းေရာင္ေဆးရည္။ မီးေလာင္နာ။ လ်ာနာအတြက္လိမ္းရန္ေဆး။
17. Handiplast အသင့္ကပ္ႏိုင္ေသာ ပလာစတာ။
18. Hot-water bag ေရေႏြးအိတ္၊ ေျခလက္မ်ား ေအးစက္ေနသည့္အခါ။ အနာအကိုက္သက္သာေစရန္။
19. Ice-water bag ေရခဲအိတ္၊ အဖ်ားတက္သည့္အခါ။ ယုတ္တရက္ ဒဏ္ရာရသည့္အခါသံုးရန္။
20. Liniment လင္နမင္ လိမ္းေဆးရည္။ အဆစ္၊ အရိုး၊ ၾကြက္သားနာျခင္းအတြက္လိမ္းရန္။
21. Gloves လက္အိပ္။
22. Safety pins အပ္ခ်ိတ္၊
23. Scissors ကပ္ေၾကး။
24. Soap ဆပ္ျပာ။
25. Sterile gauze ပိုးသန္႔ျပီးသား ပိတ္က်ဲစ။
26. Thermometer အပူခ်ိန္တိုင္း ျပဒါးတိုင္။
27. BP apparatus ေသြးဖိအားတိုင္းကရိယာ။
28. Triangular bandage သံုးေဒါင့္ပတ္တီး။
29. Domestic medicines အိမ္သံုးေဆးမ်ား၊
30. Essential medicines မရွိမျဖစ္ေဆးမ်ား၊
Cardio-pulmonary resuscitation (CPR) ႏွလံုးခုန္ရပ္ျခင္းႏွင့္ အသက္ရူ ရပ္ျခင္းကို ျပန္လည္လုပ္ေပးျခင္း
ႏွလံုး-အဆုပ္ရုတ္တရက္ ရပ္သြားေစတတ္သည့္ အေၾကာင္းမ်ား
၁) Cardiac Arrest ႏွလံုးခုန္ရပ္သြားျခင္း၊
၂) Cardiac Attack ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း၊
၃) Drowning ေရနစ္ျခင္း၊
၄) Drug Overdose ေဆးအလြန္မ်ားသြားျခင္း၊
၅) Poisoning အဆိပ္သင့္ျခင္း၊
၆) Electrocution လွ်ပ္စစ္ဓါတ္လိုက္ျခင္း၊
ႏွလံုး-အဆုပ္ ျပန္လည္အလုပ္လုပ္ေစရန္ အေရးေပၚျပဳစုေပးျခင္း ေအ-ဘီ-စီ-ဒီ
A for Airway ေအ အသက္ရွဴလမ္းစစ္ေဆးပါ၊
B for Breathing အသက္ရွဴျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးပါ၊
C for Circulation ေသြးလည့္လည္ျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးပါ၊
D for Defibrillation လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ႏွင့္ ႏွစ္လံုးခုန္ေစသည့္စက္သံုးျခင္း၊
A for Airway အသက္ရွဴလမ္းစစ္ေဆးျခင္း၊
ႏွာေခါင္း-ပါးစပ္တို႔ပိတ္ေန-မေနစစ္ပါ။ လည္ပင္ရိုး က်ိဳးေန-မေနစစ္ပါ၊ လူနာကို မာေသာၾကမ္းျပင္ေပၚ တင္ထားပါ။ သတိလစ္ေနသည့္လူနာ၏လ်ာသည္ အသက္ရွဴလမ္း အာေခါင္ကို ပိတ္ေနတတ္သည္။ ထိုသို႔ မပိတ္ေစရန္ လူနာ၏ လည္ပင္းကို ဆန္႔လ်က္ ေမးေစ့ကို အထက္(ေရွ႕)သို႔ မ-တင္ေပးထားရမည္။
B for Breathing အသက္ရွဴျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးျခင္း၊
အသက္ရွဴေနလ်င္ ရင္ဘတ္-ဝမ္းဗိုက္ လႈပ္ေနမည္၊ ႏွာေခါင္းက ေလထြက္မည္။ ထြက္ေလသည္ အျပင္ေလထက္ အနည္းငယ္ ပိုပူသည္။ အသက္မရွဴပါက ခ်က္ခ်င္း Mouth-to-Mouth ပါးစပ္မွပါးစပ္ ေလမႈတ္သြင္းနည္းလုပ္ပါ။
C for Circulation ေသြးလည့္လည္ျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးျခင္း
လည္ပင္း ေဘးတဖက္တခ်က္ရွိ ေသြးလႊတ္ေၾကာအား စမ္းပါ။ (ကေရာတစ္-အာထရီ)ဟုေခၚသည္။ သို႔မဟုတ္ Pulse လက္ေကာက္ဝတ္ ေသြးလႊတ္ေၾကားအား စမ္းပါ။ ၄င္းတို႔သည္ ေသြးခုန္ျခင္း မရွိပါက (စီ-ပီ-အာရ္) လုပ္ပါ။
D for Defibrillation ႏွလံုးခုန္ေစသည့္ စက္အား အသံုးခ်ျခင္း
Mouth-to-Mouth ပါးစပ္မွပါးစပ္ ေလမႈတ္သြင္းနည္း
• ပါးစပ္၊ အာေခါင္၊ လည္ေခ်ာင္းထဲ ပစၥည္းမ်ား (အမိႈက္၊ အန္ဖတ္၊ အဝတ္စ) ဆို႔ပိတ္ေနပါက ဖယ္ရွားပါ။
• လူနာကို ပက္လက္လွန္ထားပါ။ မာေသာၾကမ္းျပင္ျဖစ္က ပိုေကာင္းသည္။
• လူနာ၏ လည္ပင္းကို ဆန္႔လ်က္ ေမးေစ့ကို အထက္(ေရွ႕)သို႔ မတင္ေပးပါ။
• လူနာ၏ ပါးစပ္ကို ဖြင့္ထားပါ၊
• မိမိက ေလတဝၾကီးရွဴလိုက္ျပီး၊ လူနာ၏ပါးစပ္ကို မိမိပါးစပ္ႏွင့္ ေတ့ပိတ္လ်က္ ေလသြင္းေပးပါ။
• ပါးစပ္ဖြင့္မရပါက ႏွာေခါင္းကေန ေလသြင္းေပးပါ။
• ပါးစပ္ဖြင့္ရပါက ႏွာေခါင္းကို မိမိလက္ႏွင့္ပိတ္ျပီး၊ ပါးစပ္ကေန ေလသြင္းပါ။
• ပဌမဦးစြာ ၂ ၾကိမ္လုပ္ပါ။ ထိုသို႔လုပ္ရသည္မွာ အခ်ိန္ ၁ စကၠန္႔သာ ၾကာမည္။
• လူနာ၏အဆုပ္ကို ေလဘူေဘာင္းကဲ့သို႔ အတင္းေဖါင္းသြားေအာင္လုပ္ရန္ မလိုပါ။
• ႏွစ္ၾကိမ္လုပ္ျပီး ျပန္ရွဴလာမည္။ မရွဴေသးပါက CPR (စီ-ပီ-အာရ္)လုပ္ပါ။
CPR (စီ-ပီ-အာရ္) လုပ္နည္း
• လူနာကို မာေသာၾကမ္းျပင္ေပၚထားပါ၊ မိမိက လူနာ၏ေဘးမွာ ဒူးႏွစ္ဖက္ေထာက္ထိုင္ပါ။
• လူနာမွ တင္းၾကပ္ေနေသာ အဝတ္အစားမ်ား ေလ်ာ့ပါ-ဖယ္ပါ။ မိမိ၏ လက္ဝါးႏွစ္ဖက္ကို ထပ္လ်က္ လူနာ၏ ရင္ဘတ္ အလယ္ေခါင္တည့္တည့္ ႏို႔အံုႏွစ္ဖက္၏ အလယ္၊ ရင္ညြန္႔ရိုးအေပၚမွာ တင္ပါ။
• မိမိ၏ လက္ႏွစ္ဖက္ကို ဆန္႔တန္းထားျပီး၊ မိမိ၏ ကုိယ္အေလးခ်ိန္ကို လက္ႏွစ္ဖက္အေပၚသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ကာ မိမိ၏ လက္ဝါးႏွစ္ဖက္က လူနာ၏ရင္ဘတ္ကို ဖိခ်ေပးပါ။ ၂ လကၼခန္႔ က်သြားေအာင္ ဖိလိုက္ျပီးေနာက္ လံုးဝ ျပန္ၾကြလိုက္ပါ။ တမိနစ္လ်င္ အၾကိမ္ ၁ဝဝ ႏႈန္းျဖင့္ ထိုအတိုင္း ဖိလိုက္-ၾကြလိုက္ လုပ္ပါ။
• အၾကိမ္ ၃ဝ လုပ္ျပီးတိုင္း ပါးစပ္မွေလးသြင္းျခင္း ၂ ခါလုပ္ရမည္။ ရင္ဘတ္အား ဖိလိုက္-ၾကြလိုက္လုပ္ျခင္း ႏွင့္ ပါးစပ္မွ ေလသြင္ျခင္းကို စုစုေပါင္း ၂ မိနစ္၊ သို႔မဟုတ္ ၅ ပါတ္ လုပ္ပါ။
တႏွစ္ေအာက္ကေလးအား (CPR) လုပ္နည္း
• အသက္ရွဴလမ္း စစ္ေဆးပါ။ ပိတ္ေနလ်င္ ဖြင့္ပါ။
• ကေလး၏ ပါးစပ္ေရာႏွာေခါင္းပါ မိမိ၏ပါးစပ္က ငံုလ်က္၊ ေလ ၂ ၾကိမ္ ညင္သာစြာ သြင္းေပးပါ။
• ကေလး၏ရင္ဘတ္ေပၚ မိမိလက္ဝါးႏွစ္ဖက္ ထပ္တင္လ်က္ ကေလးရင္ဘတ္၏သံုးပံုတပံု ျပားသြားေအာင္ ဖိပါ။
• တမိနစ္လ်င္ အၾကိမ္ ၂ဝဝ ႏႈန္းျဖင့္ အခါ ၃ဝ လုပ္ျပီးတိုင္း၊ ပါးစပ္မွ ေလသြင္းပါ။
• လူၾကီးကဲ့သို႔ အၾကိမ္ ၃ဝ ဖိျပီးတိုင္း၊ ေလႏွစ္ခါ မႈတ္သြင္းေပးပါ။
• စုစုေပါင္း ၂ မိနစ္ သို႔မဟုတ္ ၅ ပါတ္ လုပ္ပါ။
Choking (ခ်ဳပ္ခ္)ျဖစ္ျခင္း၊ မရွဴႏိုင္-မျမိဳႏိုင္ျဖစ္ျခင္း
အစာတခုခု လည္ေခ်ာင္းမွာတစ္ေန၍ ျဖစ္ရသည္။ မရွဴႏိုင္-မျမိဳႏိုင္ျဖစ္ေန-မေန ေမးပါ။ မေျဖႏိုင္ပဲ လက္ဟန္ ေျခဟန္ႏွင့္ ျပပါက အေရးၾကီးေနသည္။ ေရ စသည္ မေသာက္မခိုင္းရ။ မ်က္ႏွာျပာလာမည္။ အသက္မရွဴႏိုင္ေတာ့။ လူနာအားေရွ႕သို႔ အနည္းငယ္ကိုင္းထားပါ။ မိမိက လူနာ၏ ေနာက္မွေနပါ။ မိမိ၏လက္တဖက္အား လက္သီးဆုပ္ ထားျပီး၊ က်န္တဖက္က ၄င္းလက္၏ လက္ေကာက္ဝတ္ေနရာမွာ ဆုပ္ကိုင္ပါ။ ၄င္းလက္မ်ားကို လူနာ၏ေရွ႕ နံရိုးမ်ား၏ ေအာက္နားတြင္ ထားပါ။
လ်င္ျမန္စြာျဖင့္ မိမိလက္ႏွစ္ဖက္အား အထက္ႏွင့္ အတြင္းဖက္သို႔ တြန္းတင္လိုက္ပါ။ လူနာသည္ ေခ်ာင္းဆိုး ထုတ္လိုက္မည္။ အသက္ ျပန္ရွဴလာသည္အထိ ထပ္လုပ္ပါ။ လူနာက သတိလစ္ေနလ်င္ ပက္လက္လွဲေနပါေစ။ မိမိက လူနာ၏အနီး ဒူးေထာက္၍ ထိုင္ပါ။ မိမိ၏ လက္ဖေနာင့္အား လူနာ၏ ဝမ္းဗိုက္၊ နံရိုးမ်ားေအာက္နားတြင္ တင္၍ မိမိ၏ ေနာက္လက္ တဖက္ကုိ ထပ္ကာ အတြင္းႏွင့္အထက္ဆီသို႔ ဖိေပးပါ။ ၅ ၾကိမ္လုပ္ပါ။ လိုအပ္လ်င္ (စီပီအာရ္) (CPR) လုပ္ပါ။
Bleeding ေသြးယိုျခင္း
ႏွာေခါင္းေသြးယိုျခင္း
ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးျပန္ေၾကာေလး တခုခုေပါက္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။ ေၾကာက္ရန္မလိုပါ။ အိမ္မွာပင္ ကုသႏိုင္သည္။
ျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ား၊ ေျခာက္ေသြ႔ျခင္း၊ ထိခိုက္မိျခင္း၊ ႏွာေခါင္းကိုဆြဲလိမ္ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းဒဏ္ရာရျခင္း၊ Aspirin ေဆး၊ ႏွာေခါင္းထဲ တခုခုဝင္ျခင္း၊ တခုခုႏွင့္ မတည့္ျခင္း၊ ပိုးဝင္ျခင္း၊ ေသြးခ်ိန္တက္ျခင္း၊ ေသြးမခဲေရာဂါ၊ ေသြးေၾကာက်ဥ္း ေရာဂါ။ Cocaine ကိုကိန္းေဆး။
ေရွ႕ပိုင္းမွယိုျခင္း၊ ႏွာေခါင္းအား ပိုင္းထားသည့္အကန္႔မွ ယိုျခင္းျဖစ္သည္။ ႏွာေခါင္းအား ထိုးမိ၍ျဖစ္သည္။ ႏွာေခါင္း၏ ေရွ႕မွ ယိုမည္။ ရပ္-ထိုင္ေနလ်င္ယိုမည္။ ပူေသာရာသီ၊ ေအးလြန္းေသာရာသီတို႔႔၌ ျဖစ္တတ္သည္။
ေနာက္မွယိုျခင္း၊ ႏွာေခါင္းေနာက္ပိုင္းမွ ထြက္သည္။ ႏွာေခါင္းေနာက္ အာေခါင္သို႔ထြက္မည္။ အသက္ၾကီး၊ ေသြးခ်ိန္မ်ား သူမ်ားမွာ ျဖစ္တတ္သည္။ ဆိုးဝါးႏိုင္သည္။
ကုသရန္ ထိုင္ပါ။ ေရွ႕သို႔ ကိုင္းထားပါ။ ႏွာေခါင္း၏ ေျပာ့သည့္အပိုင္းအား လက္ေခ်ာင္းႏွစ္ေခ်ာင္းျဖင့္ ညွစ္ပါ။ ဆက္တိုက္ ညွစ္ရမည္။ ၁ဝ မိနစ္ၾကာပါေစ။ ကေလးျဖစ္ပါက အာရံုေျပာင္းေပးပါ။ ႏွာေခါင္းကို ၂ ရက္တိုင္ မထိခိုက္ေစရန္ သတိေပးပါ။ ႏွာေခါင္းအေပၚ ေရခဲတင္ေပးပါ။ ၁၅ မိနစ္အထိ မရပ္ပါက၊ ထိခိုက္မိ၍ ယိုျခင္းျဖစ္ပါက၊ ခဏခဏ ယိုပါက ဆရာဝန္ျပပါ။
သြားဖံုးေသြးယိုျခင္း
ျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ား၊ မသန္႔ရွင္းျခင္း၊ ထိခိုက္မိျခင္း၊ ေရာင္ျခင္း၊ ဗီတာမင္ (C)၊ (K)နည္းျခင္း၊ အစာပူပူ စားျခင္း၊ ဓါတုေဆးမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ျခင္း၊ Leukemia ေခၚ ေသြးအားနည္းေရာဂါ၊ ကိုယ္ဝန္ရွိစဥ္တို႔တြင္ ျဖစ္တတ္သည္။
ကုသရန္။ ေရခဲျဖင့္ဖိေပးပါ။ ဆားထည့္ထားသည့္ ေရခပ္ေႏြးေႏြးျဖင့္ တေန႔ ၂ ၾကိမ္အုပ္ေပးပါ။ မရပ္ပါက ဆရာဝန္ျပပါ။ Aspirin မေသာက္ရ။ ဗီတာမင္ (C) ေသာက္ပါ။
ကာကြယ္ရန္။ ေဆးလိပ္ မေသာက္ရ။ ေဆးမငံုရ။ ကစီဓါတ္မ်ားသည့္ အစားအစာ ေရွာင္ပါ။ သြားပြတ္တံ မမာေစရ။ သြားသန္႔ရွင္းေရး မွန္မွန္လုပ္ပါ။
ေသြးမ်ားမ်ား ယိုထြက္ျခင္း ပါးစပ္၊ ဒဏ္ရာ၊ အေရျပား၊ အတြင္းပိုင္းရွိ အဂၤါမ်ားမွ ယိုႏိုင္သည္။ မေတာ္တဆျဖစ္ျခင္း၊ ဒဏ္ရာရျခင္း၊ သြားႏုတ္ျခင္း၊ ေဆးကုေနစဥ္ျဖစ္ျခင္း၊ ေနမေကာင္းစဥ္ျဖင္ျခင္း၊ Hemophilia, Scurvy, Cancer, Thrombocytopenia, Aplastic Anemia, Leukemia, Peptic Ulcer, Platelet Disorder, Liver Disease, Septicemia စသည့္ေရာဂါမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္သည္။
ကုသရန္ လူနာမကိုင္မီ မိမိ၏လက္ကို စဥ္ၾကယ္ေအာင္ ေဆးပါ။ လက္အိပ္စြပ္ပါ။ လူနာကို လွဲေနေစပါ။ ေျခရင္းပိုင္းအား ျမွင့္ထားပါ။ ေသြးထြက္သည့္ေနရာကို ျဖစ္ႏိုင္ပါက ျမွင့္ထားပါ။ မလိုအပ္ေသာ ေသြးခဲစသည့္ အစိတ္အပိုင္းမ်ား ဖယ္ရွားပါ။ သန္႔ရွင္းေသာ အဝတ္စ၊ ပတၲီး၊ လက္ျဖင့္ ေသြးထြက္သည့္ေနရာကို ၂ဝ မိနစ္ခန္႔ ဖိထားပါ။ မရပ္ေသးပါက အရင္စီးထား သည့္ ပတၲီးကို မဖယ္ဘဲ အေပၚက ထပ္စီးပါ၊ ပလာစတာကပ္ပါ။ ေသြးစိုေနပါေစ မဖယ္ပါႏွင့္။ လိုအပ္ပါက ေသြးထြက္ေစ ေသာ ေသြးလႊတ္ေၾကာအား ဖိေပးပါ။ ဥပမာ လက္ဆိုလ်င္ ဂ်ိဳင္း၊ လက္ေမာင္း။ ေျခေထာက္ဆိုလ်င္ ေပါင္ျခံ၊ ေပါင္။
မရပ္လ်င္၊ ႏွာေခါင္း၊ နားတို႔မွေသြးယိုလ်င္၊ ေသြးအန္လ်င္၊ ေခ်ာင္းဆိုရာ ေသြးပါလ်င္၊ အတြင္းဒဏ္ရာ အထက္မွာ ေသြးေျခဥ ျဖစ္လာလ်င္၊ ဝမ္းဗိုက္ တင္းလာလ်င္၊ အရိုးက်ိဳးလ်င္၊ (ေရွာ့ခ္)ရလ်င္၊ ဆရာဝန္ျပပါ။
ေရွာင္ရန္မ်ား၊ လြဲသြားေသာ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြ႔လ်င္ မဖယ္ရ။ မျပင္ရ။ ဒဏ္ရာကို အဝတ္သန္႔သန္႔ျဖင့္ ဖံုးေပးပါ။ ဒဏ္ရာထဲက ပစၥည္းမ်ား ဖယ္မျပစ္ရ။
B for Bone အရိုး
Fracture အရိုးက်ိဳးျခင္း အမ်ိဳးအစားမ်ား၊
1. Closed fracture က်ိဳးသည့္ေနရာသည္ ပိတ္ေနျခင္း၊
2. Open fracture က်ိဳးသည့္ေနရာသည္ အျပင္သို႔ ပြင့္ေနျခင္း၊
3. Complicated fractures က်ိဳးယံုသာမက အျခားဒဏ္ရာမ်ား ရွိေနျခင္း၊
4. Stress fracture ခဏခဏဖိအားခံရ၍ ဆံခ်ည္မွ်ဥ္က်ိဳးျခင္း၊
5. Greenstick fracture ကေလးမ်ားတြင္ျဖစ္တတ္ေသာ သစ္စိမ္းခ်ိဳးက်ိဳးျခင္း၊ အရိုး၏တဖက္အနားက တဆက္တည္းရွိေနျပီး အျခားတဖက္ကသာ က်ိဳးသြားသည္။
လကၡဏာမ်ား၊ နာက်င္ျခင္း၊ လႈပ္ရွားမႈခက္ျခင္း၊ မလႈပ္ႏိုင္ျခင္း၊ ေရာင္ျခင္း၊ ေသြးျခည္ဥျခင္း၊ ေသြးထြက္ျခင္း၊ ပံုျပာင္းျခင္း၊ ဖိလ်င္-ထိလ်င္နာျခင္း၊
ေဆာင္ရြက္ရန္။ ေသြးမထြက္ေအာင္ လုပ္ပါ။ အနာေဆးထည့္ပါ။ အသက္ရွဴမႈ စစ္ေဆးပါ။ လူနာကို ႏွစ္သိမ့္ပါ။ တျခား ဒဏ္ရာ ရွိ-မရွိ စစ္ေဆးပါ။ က်ိဳးသည့္အပိုင္းကို မလႈပ္ရွားေအာင္လုပ္ပါ။ ေရခဲတင္ေပးပါ။ ဆရာဝန္ျပပါ။ ႏွိပ္မေပးရ။ ေျခေထာက္-လက္က်ိဳးလ်င္ ဆန္႔ဆြဲမေပးရ။ အထိန္းမပါပဲ မေရြ႕ရ။ အစားအစာ မေပးပါႏွင့္။
Open Fracture အရိုးက်ိဳးျခင္းႏွင့္အတူ အနာ(အေပါက္) ျဖစ္ျခင္း၊ အရိုးကို ျမင္ေနရျခင္း၊ က်ည္ဆံ၊ ဗံုးဆံဝင္ေနျခင္း၊ ေရာဂါပိုးဝင္တတ္၍ ဂရုစိုက္ကုသရမည္။ အရိုးက်ိဳးလ်င္ က်ိဳးသည့္ေနရာက အရိုး၏ အခြ်န္မ်ားေၾကာင့္ ေဘးမွ (တစ္ရွဴး) မ်ား၊ ေသြးေၾကာမ်ား၊ အာရံုေၾကာမ်ားအား မထိခိုက္ေစရန္၊ မလႈပ္ႏိုင္ေအာင္ လုပ္ေပးရမည္။
အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ ပစၥည္းမ်ား
a. Splints (စပလင့္) ေခၚ သစ္သား၊ ဝါး၊ သံျပား၊ သံေခ်ာင္း၊ စာအုပ္၊ ဂ်ပ္ျပား၊
b. Padding ဂ်က္ကက္၊ ေစာင္၊ သစ္ရြက္၊
c. Bandages ပတၲီး၊ အဝတ္စ၊ ေစာင္စ၊
d. Slings အသိုင္း၊ သံုးေထာင့္ပတၲီး၊
ေဆာင္ရြက္ရန္မ်ား
ဒဏ္ရာအေျခအေနကို စစ္ေဆးပါ။ ေလဝင္လမ္းေၾကာင္း၊ အသက္ရွဴပံု။ (ေရွာ့ခ္) ရွိ-မရွိ။ ေသြးထြက္-မထြက္။ က်ိဳးသည္ ထင္သည့္ ေနရာကိုရွာပါ။ အသက္အႏၲရာယ္မျမင္ဘဲ ေက်ာရိုး၊ လည္ပင္ရိုး က်ိဳးသည္ထင္ပါက ေနရာက မေရြ႕ရ။ တင္းၾကပ္ေနသည့္ အဝတ္မ်ား ေလ်ာ့ေပးပါ။ လက္ဝတ္လက္စားမ်ား လိုအပ္လ်င္ ခြ်တ္ေပးပါ။ အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ ပစၥည္းမ်ား ရွာပါ။ အေကာင္းဆံုးျဖင့္ ၾကပ္စည္းေပးပါ။ စည္းေပးျပီး ၄င္းေနရာ၏ ေအာက္၌ ေသြးစီးဆင္းမႈကို စစ္ေဆးပါ။ လိုအပ္လ်င္ တင္းတင္းစည္းထားသည္ကို ေလ်ာ့ေပးပါ။ အေရာင္၊ အပူခ်ိန္ စစ္ပါ။ ထံုေန-မေနေမးပါ။ ပြင့္ထြက္ျပီး က်ိဳးလ်င္ အရိုးကို ျပန္သြင္းဘိို႔ မက်ိဳးစားရ။ အနာကို ဖံုးေပးပါ။ ပံုသဏၭာန္ ေျပာင္းသြားသည္ကို ျပန္မျပင္ပါႏွင့္။ ေျခေထာက္၏ ေဘးႏွစ္ဖက္က ၾကပ္စီးပါ။ က်ိဳးသည့္ေနရာ၏ အထက္ႏွင့္ေအာက္အထိ ေရာက္ပါေစ။ ျငိမ္ေအာင္ က်ိဳးသည့္ေနရာ၏ အထက္ႏွင့္ ေအာက္က စီးပါ။ အထံုးသည္ အနာေပၚ မထားရ။ လိုအပ္လ်င္ အသိုင္းလုပ္ေပးပါ။
သံုးေထာင့္ပတၲီးစည္းနည္းအမ်ိဳးမ်ိဳး
Dislocation အဆစ္လြဲျခင္း
အဆစ္ကို ဖံုးထားသည့္ အိတ္ထဲမွ အရိုးက ထြက္သြားျခင္း၊ ပံုသဏၭာန္ေျပာင္းမည္။ အဆစ္အလုပ္ မလုပ္ႏိုင္ေတာ့။ နာမည္။ ဖိလ်င္နာမည္။ လႈပ္မရ။ ေရာင္မည္။ အေရာင္ေျပာင္းမည္။ အကူအညီရွာပါ။ ျပန္တည့္ေအာင္မၾကိဳးစားပါႏွင့္။ ေသြးထြက္ မထြက္ၾကည့္ပါ။ ေရခဲတင္ေပးပါ။ အျပင္ကအနာရွိက သန္႔ရွင္း ေဆးထည့္ေပးပါ။ အသိုင္း၊ ေအာက္ခံျပား လုပ္ေပးပါ။ ေျခေထာက္ကို ေျမွာက္ထားပါ။ ေစာင္ျခံဳေပးပါ။ အသက္မရွဴပါက CPR (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။
Anaphylaxis (အနာဖလက္ဆစ္) ေခၚ တခုခုႏွင့္မတည့္သည့္အခါ အဆိုးဝါးဆံုးျဖစ္စဥ္ Shock (ေရွာ့ခ္)
ရုတ္တရက္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ (အလာဂ်ီ)ေခၚ တခုခုႏွင့္မတည့္၍ ျဖစ္လာေသာလကၡဏာမ်ားသည္ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ေနရာမ်ားစြာ၌ တျပိဳင္နက္တည္း ျဖစ္ေပၚလာျခင္းျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕တြင္ သာမန္မွ် ေနမထိထိုင္မသာျဖစ္ေသာ္လည္း။ ဆိုးဝါးလြန္းပါက ေသေစႏိုင္သည္။ ထိုးေဆးေၾကာင့္၄င္း၊ တခုခု စားမိ၍၄င္း ေသြးထဲေရာက္သြားလ်င္ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ အရျပား၊ အဆုပ္၊ ႏွာေခါင္း၊ ေသြး၊ အစာလမ္းေၾကာင္းထဲတြင္ စကၠန္႔ပိုင္းျဖစ္ေစ၊ မိနစ္ပိုင္းျဖစ္ေစ လကၡဏာမ်ား ေပၚလာ သည္။ အေရျပားပူေႏြးလာသည္၊ နီရဲလာသည္၊ စိတ္ကစိုးရိမ္လာသည္၊ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း ျမန္လာသည္၊ လည္ပင္း၊ လ်ာေရာင္ သျဖင့္ အသံၾသလာသည္၊ အျမိဳရခက္လာသည္၊ အသက္ရွဴရ ခက္လာသည္၊ ႏွာရည္ယို၊ ႏွာေျခ၊ ပန္းနာကဲ့သို႔ အသက္ရွဴ ၾကပ္လာသည္။ အန္၊ ပ်ိဳ႕၊ ဗိုက္ေအာင့္၊ ဆီး-ဝမ္းသြားခ်င္လာမည္၊ ေသြးဖိအားက်မည္၊ သတိလစ္မည္။ Acute pulmonary edema ေခၚ ရုတ္တရက္ အဆုပ္ေရာင္ျခင္း ျဖစ္မည္။
ျဖစ္ေစသည့္အေၾကာင္းမ်ား၊ ေဆးဝါးမ်ား၊ အင္းဆက္ပိုး ကိုက္ခံရျခင္း၊ အစားအစာမ်ား၊ ကာကြယ္ေဆးမ်ား၊ ေဟာ္မုန္းမ်ား၊ ပစၥည္းမ်ား၊ တိရစၧာန္-လူ ပရိုတင္းမ်ား၊ တာရွည္ခံေစရန္ သံုးသည့္ေဆးမ်ား၊ ရုပ္ပိုင္းထိေတြ႔မႈမ်ား၊
ကုသနည္း။ Epinephrine (Adrenaline) ထိုးေပးပါ။ ၄င္းသည္ ေသြးလႊတ္ေၾကာအား က်ဥ္းေစသည္။ အရည္ထြက္ျခင္းကို တားသည္။ အသက္ရွဴျပြန္ က်ယ္လာေစသည္။ ေဆးကို တင္ပါး၊ လက္ေမာင္း၊ ေပါင္မွာ ခ်က္ခ်င္း ထိုးေပးပါ။ ထိုးသည့္ ေနရာအား ပြတ္ေပးပါ။ အဝတ္အစားခြ်တ္ရန္ ၾကာေနမည္ ဆိုပါက အဝတ္ပါးပါးအေပၚမွ (သန္႔ရွင္းလ်င္) ေဆးထိုးအပ္စိုက္ ထိုးႏိုင္သည္။ Injection Epinephrine 0.05ml to 0.5ml IM
Epinephrine သည္ ႏွလံုးခုန္ ျမန္မည္။ ႏွလံုးေရာဂါအၾကီးအက်ယ္မရွိပါက ေပးႏိုင္သည္။
၁ဝ% ေသာလူနာတို႔႔ ၄-၁၂ နာရီ အၾကာျပန္ျဖစ္မည္။ သို႔မဟုတ္ ေရာဂါ လကၡဏာမ်ားက်န္ကာ ဆက္ျဖစ္ေနမည္။ 10-15 မိနစ္အထိ ဆက္ျဖစ္ေနပါက ေနာက္ထပ္ ထပ္ထိုးပါ။
ေအာက္စီဂ်င္ ေပးရန္လိုခ်င္လိုမည္။ ေသြးေၾကာထဲ Drip သြင္းထားျခင္းတို႔ လိုအပ္ႏိုင္သည္။ Antihistamines (အင္တီ-ဟစ္တမင္း) Corticosteroids (ေကာ္တီကိုစတီရြိဳက္) တို႔လည္း လိုႏိုင္သည္။
အဆိပ္ပါသည့္ အေကာင္ အကိုက္ခံရပါက ၄င္းေနရာ၏ အထက္၌ ၾကိဳးစီးေပးပါ။ ၁ဝ မိနစ္တခါ ျဖည္ေပးပါ။ လူနာသည္ သတိေကာင္းပါက ေျခေထာက္ေျမွာက္၍ အိပ္လ်က္ ထားပါ။ အသက္ရွဴရပ္ပါက CPR လုပ္ပါ။
Acute pulmonary edema ေခၚ ရုတ္တရက္ အဆုပ္ေရာင္ျခင္း၊
အျပင္းအထံ အသက္ရွဴၾကပ္ျခင္း၊ ေရနစ္သလိုခံစားျခင္း၊ အသက္ရွဴမဝျဖစ္ကာ ရႊီ-ရႊီအသံထြက္ျခင္း၊ စိုးရိမ္-ေၾကာင္လန္႔-ဂနာမျငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊ ေျခာင္းဆိုးရာ၌ အျမႈပ္ႏွင့္ ေသြးတို႔ပါလာျခင္း၊ ေခြ်း အလြန္ထြက္ျခင္း၊ အေရျပား ျဖဴေရာ္လာျခင္း၊ ရင္ဘတ္နာျခင္း၊
ကုသနည္း။ Furosemide (Lasix) 0.5 to 1 ml အား IM သို႔မဟုတ္ IV ထိုးေပးရမည္။ ၂ နာရီ ၃ နာရီျခား ထပ္ေပးဘို႔ လိုႏိုင္သည္။ ကိုယ္ထဲမွ အရည္မ်ားကို လ်င္ျမန္စြာ ထုတ္ျပစ္ေသာေၾကာင့္ အဆုပ္ေရာင္ျခင္းကို သက္သာေစသည္။
မွားႏိုင္ေသာေရာဂါ၊ Finting ေခၚ သတိလက္လြတ္ျဖစ္ျခင္း၊ သို႔ေသာ္ ေသြးခုန္ႏႈန္းေႏွးမည္။ ေအးစက္ေနမည္။ ျဖဴဖတ္ ျဖဴေရာ္ျဖစ္ေနမည္။ အသက္ရွဴမၾကပ္။
Fainting (ဖိန္႔) ေခၚ ယုတ္တရက္ သတိလစ္သြားျခင္း
ဦးေႏွာက္သို႔ ေသြးမေရာက္သည့္အခါမ်ိဳးတြင္ ျဖစ္သည္။ ခဏသာျဖစ္သည္။ ျပန္သက္သာသြားမည္။ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ၊ စိုးရိမ္ျခင္း၊ ပူပန္ျခင္း၊ ေဒါသၾကီးျခင္း၊ အျပင္းအထံနာက်င္ျခင္း၊ အစားမစားမိျခင္း၊ အၾကာၾကီး မတ္တပ္ရပ္ေနရျခင္း၊ ေဆးဝါးမ်ား၊ ဆီးခ်ိဳးေရာဂါ၊ ေသြးတိုးျခင္း၊ သတိလစ္သြားျခင္း မျဖစ္မီ ပ်ိဳ႕-အန္-မူးေဝျခင္း ျဖစ္တတ္သည္။ မ်က္စိျပာ သြားတတ္သည္။ ေခြ်းျပန္မည္။ ႏွလံုးခုံျမန္မည္။ ရင္တုန္မည္။
ပက္လက္လွဲေနခိုင္းပါ။ လူနာကို ဒူးႏွစ္လံုးၾကားေခါင္းထာ၍ ထိုင္ခိုင္းပါ။ အသက္ရွဴလမ္း စစ္ေဆးပါ။ အဝတ္အစားမ်ား တင္းၾကပ္မေနစရ။ ေျခေထာက္ပိုင္းကို ျမွင့္ထားေပးပါ။ လက္ေကာက္ဝတ္ ေသြးခုန္ေနျခင္းကို စမ္းၾကည့္ပါ။ အသက္မရွဴ-ေသြးမခုန္ပါက ခ်က္ခ်င္း CPR (စီပီအာရ္) လုပ္ေပးပါ။
Burns မီးေလာင္ခံရျခင္း
အရည္ပူ၊ ဆီပူ၊ အပူေငြ႔၊ မီး၊ လွ်ပ္စစ္၊ ဓါတ္ေရာင္ျခည္၊ ဓါတုပစၥည္းမ်ား၊ ပဌမဆင့္၊ ဒုတိယဆင့္၊ တတိယဆင့္၊ ၃ မ်ိဳး ခြဲထားသည္။ တစ္ရွဴးအား မည္မွ်ထိခိုက္သနည္း စစ္ေဆးပါ၊ လက္၊ မ်က္ႏွာ၊ တင္ပဆံုဝန္းက်င္၊ အဆစ္တို႔႔ျဖစ္ပါက အေရးၾကီး။
ပဌမဆင့္။ အေပၚယံျဖစ္၊ ေရာင္မည္၊ နီမည္၊ နာမည္၊ အရည္ၾကည္အဖု blisters မထြက္၊ ေနရာအားဖိၾကည့္ပါက ျဖဴသြားမည္။ ၃-၆ ရက္အတြင္း ေပ်ာက္မည္။
ကုသရန္။ အပူေလာင္ေစသည့္အရာကို ဖယ္ထုတ္ပါ။ မီးေလာင္ေနသည့္အဝတ္မ်ား ဖယ္ျပစ္ပါ။ ေရေအးေအး ေလာင္း ေပးပါ။ ခပ္ေဖါ့ေဖါ့ သန္႔ရွင္းေပးပါ။ ေျခာက္သြားေအာင္လုပ္ပါ။ ပိုးသန္႔ေဆးတမ်ိဳးမ်ိဳး ထည့္ပါ။ ပိုးသန္႔ထားသည့္ ပတၲီး စည္းေပးပါ။ ATT ေမးခိုင္ကာကြယ္ေဆးထိုးပါ။
ဒုတိယဆင့္။ အေရျပားအေပၚယံမကထိုခိုက္သည္။ ေရာင္မည္၊ နီမည္၊ နာမည္၊ ထိလိုက္ပါကျဖဴသြားမည္။ အရည္ၾကည္ အဖု blisters ထြက္မည္။ အနာရြတ္က်န္ရစ္မည္။ အဆစ္၌ျဖစ္ပါက မလႈပ္ႏိုင္ျဖစ္မည္။ အရည္-ဆားဓါတ္နည္းမည္။ ေပ်ာက္ခ်ိန္ၾကာမည္။
ကုသရန္။ သန္႔ရွင္းေပးပါ။ ညင္ညင္သာသာ ေျခာက္ေသြ႔ေပးပါ။ ပိုးသန္႔ေဆးလိမ္းပါ။ လူနာကို လွဲေနေစပါ။ ျဖစ္သည့္ ေနရာကို အထက္ ျမွင့္ထားပါ။ အေရျပား အစားထိုးရႏိုင္သည္။ အဆစ္လႈပ္ရွားမႈအတြက္ Physical therapy လိုႏိုင္သည္။ အဆစ္ မလႈပ္ေစရန္ ၾကပ္စီးေပးဘို႔ လိုႏိုင္သည္။ ေဆးရံုတင္ရန္လိုႏိုင္သည္။
တတိယဆင့္။ အေရျပားတလႊာလံုး (၃ ထပ္) ထိခိုက္မည္။ ေခြ်းထြက္အိပ္မ်ား၊ ဆံပင္ေမႊးအိပ္မ်ား ပ်က္စီးေစမည္။ အာရံုေၾကာမ်ား ပ်က္စီးသြား၍ နာေတာ့မည္ မဟုတ္၊ ဖိၾကည့္ပါက ျဖဴသြားမည္မဟုတ္။ အရည္ၾကည္အဖု Blister မထြက္၊ ေရာင္မည္။ သားေရျပားလို ျဖစ္သြားမည္။ အေရာင္ ေျပာင္းမည္။ အနာရြတ္က်န္ရစ္မည္။ ေသြးအသြားအလာ ပ်က္စီးမည္။ အရည္-ဆားဓါတ္နည္းမည္။ (ေရွာ့ခ္) ရႏိုင္သည္။ ပံုသဏၭာန္ ပ်က္စီးသြားမည္။ မ်က္ႏွာျပင္ ၆ဝ% ျဖစ္လ်င္ ေသႏိုင္သည္။
ကုသရန္။ ေရေအးေလာင္းေပးရန္၊ ေဆးရံုတင္ရန္၊ ေရ၊ ဆားနည္းသည္ကို ေသြးေၾကာမွသြင္းရန္၊ ေအာက္စီဂ်င္ေပးရန္၊ ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ရန္လိုႏိုင္၊ အာဟာရဓါတ္ျဖည့္ရန္၊ ေစာင့္ၾကည့္ရန္၊ စိတ္ပိုင္းကုသမႈလုပ္ေပးရန္။
ထိခိုက္ဒဏ္ရာရျခင္းမ်ား အေရျပားအား သာမန္ရွျခင္း၊ ကုတ္မိျခင္း၊ ကုသရန္မလိုႏိုင္။ ပိုးမဝင္ေအာင္ လုပ္ေပးရမည္။ အနာကို ေရသန္႔သန္႔ျဖင့္ သန္႔ရွင္းေပးပါ။ ဆပ္ျပာကိုအျမဲသံုးရန္မလို။ ေသြးယိုေနပါက ဖိေပးပါ ၁ဝ မိနစ္အတြင္း ရပ္မည္။ အနာထဲဝင္ေနသည့္ ပစၥည္းမ်ား ရွင္းထုတ္ပါ။ ပတၲီးစီးရမည္။ ေဆးကို ေန႔တိုင္းထည့္ရမည္။ အနာက အထဲနက္ပါက ေသြးပိုထြက္မည္။ အေရျပားေအာက္ထိ ထိခိုက္လ်င္ ခ်ဳပ္ေပးရန္လိုႏိုင္သည္။ ေမးခိုင္ကာကြယ္ေဆး ထိုးရန္လိုသည္။ ျပည္တည္ႏိုင္သည္။ ဖ်ားႏိုင္သည္။ အနာထဲ နက္ဝင္ေနသည့္ ပစၥည္းမ်ားကုိ ၾကိဳးစား၍ဖယ္မျပစ္ရ။ ဒဏ္ရာက်ယ္ပါက။ ေသြးထြက္မ်ားပါက။ အနာရြတ္ မၾကီးေစလိုပါက။ ျမန္ျမန္က်င္ေစလိုပါက ခ်ဳပ္ေပးရန္လိုသည္။ တိရစၧာန္-လူကုိက္ခံရပါက အနာကို ခ်က္ခ်င္း မခ်ဳပ္ရ။ ညစ္ေပေနေသာ အနာ ဒဏ္ရာကိုလည္း ခ်က္ခ်င္း မခ်ဳပ္ရ။ အနာ ေကာင္းစြာက်က္ျပီးေနာက္ အနာသစ္လုပ္ကာ ခ်ဳပ္ေပးႏိုင္သည္။ အထဲသို႔ စူးဝင္ေသာ ဒဏ္ရာမ်ားအား ေမးခိုင္ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆး ထိုးေပးရမည္။
ပိုးသန္႔ျခင္း Sterilization
ေန႔စဥ္ ပတ္ဝန္းက်င္ ႏွင့္ ကိုယ္ခႏၶာသန္႔ရွင္းေရးအျပင္ ေဆးကုသရာတြင္ အထူးသန္႔ရွင္းေရးလုပ္ရန္ လိုအပ္သည္။ Mask ႏွာေခါင္းစည္း တပ္ဆင္ျခင္းသည္ မိမိအား ကာကြယ္ရန္ႏွင့္ တပါးသူအား ကာကြယ္ရန္တို႔အတြက္ ျဖစ္သည္။ လက္ကို ဆပ္ျပာျဖင့္ ေဆးပါ။ သင့္ေလ်ာ္ေသာ Brush ျဖင့္ အျပန္အလွန္တိုက္ပါ။ အထက္မွေအာက္သို႔ က်ေနသည့္ ေရျဖင့္ေဆးပါ။ လက္အိတ္စြပ္ရျခင္းမွာလည္း မိမိအား ေသြးမွတဆင့္ ကူးစက္မည့္ ေရာဂါပိုးမ်ားမွ ကာကြယ္ရန္ အတြက္ႏွင့္ တပါးသူအား ပိုးမႊားမဝင္ေစရန္အတြက္ ျဖစ္သည္။
Antiseptic ဆိုသည္မွာ သက္ရွိတစ္ရွဴး၊ အေရျပားတို႔အား Infection ေရာဂါပိုးဝင္ျခင္း၊ Sepsis အနာရင္းျခင္း၊ Putrefaction ပုတ္ျခင္းတို႔ မျဖစ္ေစရန္ လုပ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ပိုမႊားမ်ားကိုႏိုင္သည့္ Antimicrobial substances ေဆးမ်ား သံုးရသည္။ အခ်ိဳ႕ Antiseptic က ပိုးမ်ားကို သတ္ျပစ္ႏိုင္ျပီး အခ်ိဳ႕ တားဆီးႏိုင္သည္။ Antibiotics ေခၚ ပဋိဇီဝေဆးမ်ား သည္ (လင့္ဖ္စနစ္)ထဲအထိေရာက္ေစျပီး၊ ပိုးမႊားမ်ားကို သတ္ျပစ္ႏိုင္ၾကသည္။ Disinfectants တို႔သည္ သက္မဲ့ မ်က္ႏွာျပင္ ေပၚရွိ ပိုးမႊားမ်ားကို သတ္ျပစ္ႏိုင္သည္။ Antibacterials တို႔သည္လည္း ဗက္တီးရီးယား မ်ားကိုႏိုင္ေသာ Antiseptic မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ Microbicides တို႔သည္ ဗိုင္းရပ္စ္ကို ႏိုင္ၾကသည္။
အသံုးမ်ားေသာ Antiseptic မ်ား။ Alcohol အရက္၊ Ethanol (60–90%) ကို ေဆးရံု-ေဆးခန္းသံုး Surgical alcohol ဟု ေခၚသည္။ ေဆးမထိုးမီ အေရျပားကို သန္႔ရွင္းေပးႏိုင္သည္။ Iodine, Chlorhexidine 0.2-4.0% ကို အနာမခြဲစိတ္မီ သံုးသည္။ Hydrogen peroxide 3-6% ကုိ အနာမ်ား သန္႔ရွင္းရန္သံုးသည္။ Iodine ကုိ Alcohol ႏွင့္ေရာ၍ 2% ကို ခြဲစိတ္ျခင္းမျပဳမီ သံုးသည္။ Povidine သည္ ေရႏွင့္စပ္ထားေသာ Iodine 10% ျဖစ္ျပီး ပိုေကာင္းသည္။ Dettol သည္ အသံုးမ်ား Antiseptic ျဖစ္သည္။ Phenol (carbolic acid) သည္ germicidal ျဖစ္သည္။ Sodium chloride ဆားရည္ကို ပါးစပ္ေဆးရန္ သံုးသည္။
Antiseptic 1-2-3 = (၁) ဆပ္ျပာႏွင့္ေရ၊ (၂) Alcohol, Ethanol အရက္ျပန္၊ (၃) Povidine (Iodine) အိုင္အိုဒင္း၊
Fever အဖ်ား
အဖ်ားသည္ ေရာဂါမဟုတ္၊ လကၡဏာသာျဖစ္သည္။ ရာသီဥတုပူလြန္းျခင္း၊ ကေလးမ်ားအား ကာကြယ္ေဆးထိုးျခင္း၊ ဗက္တီးရီးယား သို႔မဟုတ္ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ဝင္ျခင္း၊ ေနပူထဲ အၾကာၾကီးေနျခင္း၊ (အလာဂ်ီ) ေခၚ တခုခုႏွင့္မတည့္ျခင္း၊ မ်က္ႏွာနီျမန္းလာသည္။ အစားပ်က္သည္။ ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္မည္။ ေခါင္း-ကိုယ္-လက္ ကိုက္ခဲမည္။ ဝမ္းပ်က္ႏိုင္သည္။ စိတ္ဂေရာင္ေျခာက္ျခား ျဖစ္ႏိုင္သည္။ တက္ႏိုင္သည္။
အပူခ်ိန္တိုင္းပါ။ 370C or 98.60F ပံုမွန္ကိုယ္အပူခ်ိန္။ 98.80F to 100.80F = သာမန္အဖ်ား။ 1010F to 1030F = အလတ္စားအဖ်ား။ 1040F and above = High fever အျပင္းဖ်ား။ အဝတ္အစား အပိုမ်ား ဖယ္ျပစ္ပါ။ ေအးေသာေနရာ ထားပါ။ ေရေအး-ေရခဲတင္ေပးပါ။ ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားတိုက္ပါ။ အဖ်ားက်ေဆး Acetaminophen /Paracetamol တိုက္ပါ။ ခ်မ္းမေနပါက ေစာင္မျခံဳရ။
Gastric problems အစာအိမ္ျပႆနာ
အစာအိမ္ သို႔မဟုတ္ အစာျမိဳျပြန္ကျဖစ္ရသည္။ ယင္းတို႔တြင္ အတြင္းကဖံုးထားသည့္အလႊာမွ စစ္ထုတ္ရည္မ်ား ပို၍ ထြက္ကာ အာရံုေၾကာမ်ားအား ထိခိုက္၍ နာျခင္း၊ မအီမသာျဖစ္ျခင္းတို႔ ျဖစ္လာသည္။ ရက္တိုတိုအတြင္း ျဖစ္ျခင္းႏွင့္ နာတာရွည္ျဖစ္ျခင္း ၂ မ်ိဳးရွိသည္။ စိတ္-ရုပ္ ဖိအား-တင္းအားမ်ား၍၄င္း၊ အက္စစ္မ်ားသည့္ အစာစား၍၄င္း၊ အရက္၊ ေဆးလိပ္၊ ေဆးဝါးတခ်ိဳ႕ေၾကာင့္၄င္း ျဖစ္တတ္သည္။ ျဖစ္လ်င္ နာမည္၊ ေအာင့္မည္၊ ပ်ိဳ႕-အန္မည္၊ ဝမ္းပ်က္မည္၊ အစားပ်က္မည္။
အစားကို မအိပ္မီ အမ်ားၾကီးမစားရ။ အပူ-အစပ္-အဆီေလ်ာ့စားပါ။ အက္စစ္ဓါတ္ပ်ယ္ေဆးကို ေဆာင္ထားပါ။ (Aluminum carbonate, Aluminum hydroxide, Calcium carbonate, Magnesium aluminosilicate, Magnesium carbonate, Magnesium trisilicate, Sodium bicarbonate)
Gastroenteritis (GE) အစာလမ္းေၾကာင္းေရာင္၍ ဝမ္းပ်က္ျခင္း
အစာလမ္းေၾကာင္း (အစာအိမ္-အူသိမ္)ေရာင္၍ အရြယ္မေရြး-အခ်ိန္မေရြး ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ ကေလးျဖစ္ပါက ပိုဆိုးသည္။ အစားအစာထဲ (ဗက္တီးရီးယား-ဗိုင္းရပ္စ္)ပါ၍ ျဖစ္ရသည္။ အစားအစာ အမ်ိဳးအစား ေျပာင္းလ်င္လဲ ျဖစ္တတ္သည္။ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ား၍လဲ ျဖစ္တတ္သည္။ ေဆးဝါးေၾကာင့္လဲျဖစ္တတ္သည္။ ပ်ိဳ႕-အန္ႏိုင္သည္။ ၾကြက္သားေတြ နာတတ္သည္။ ေရ-ဆားနည္းမည္။ အားယုတ္မည္၊ အနည္းငယ္ဖ်ားမည္၊ ခ်မ္းတတ္သည္။ အနားယူပါ။ ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ ေက်လြယ္ေသာအစားကို စားပါ။ ႏြားႏို႔ႏွင့္ႏို႔ထြက္အစားမ်ား ေရွာင္ပါ။ ဓါတ္ဆားေရ ORS တိုက္ပါ။ Acetaminophen, Aspirin မတိုက္ရ။ တခါတရံ ပဋိဇီဝေဆး လိုတတ္သည္။ အအန္ရပ္ေဆး လိုတတ္သည္။
Insect Bites and Stings အင္းဆက္-အဆိပ္ပါသည့္အေကာင္ ကိုက္ျခင္း
သာမန္အားျဖင့္မဆိုးပါ။ ဆိုးလ်င္ (ေရွာ့ခ္)ရတတ္သည္။ နာမည္-ယားမည္၊ နီျမန္းမည္၊ ေရာင္မည္၊ ထံုမည္၊ ပူေလာင္မည္၊ က်င္မည္၊ အသက္ရွဴခက္မည္၊ အားယုတ္မည္။ အဆိပ္ပါသည့္အစြယ္ကို ႏုတ္ျပစ္ပါ။ ဆပ္ျပာ-ေရျဖင့္ ေဆးေၾကာပါ။ ေရခဲ တင္ေပးပါ။ ၁ဝ မိနစ္တခါ လုပ္ေပးပါ။ အယားသက္ေသာေဆး (Calamine) လိမ္းေပးပါ။ (အင္တီ-ဟစ္တမင္း) ေဆး ေပးပါ။ လူနာကို ႏွစ္သိမ့္ေပးပါ။ အသက္ရွဴမႈစစ္ေဆးပါ။ အဝတ္အစားမ်ားတင္းၾကပ္မေနစရ။ (ေရွာ့ခ္) ျဖစ္လ်င္ကုပါ။ လိုအပ္လ်င္ CPR (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။
Head Injury ဦးေခါင္းဒဏ္ရာရျခင္း
ဦးေခါင္း၏အရိုးခြံႏွင့္ ဦးေႏွာက္ကို ထိခိုက္ႏိုင္သည္။ သာမန္အဆင့္မွ ဆိုးဝါးသည့္အဆင့္ထိ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ပြင့္ထြက္သည့္ ဒဏ္ရာ သို႔မဟုတ္ ပိတ္ေနသည့္ဒဏ္ရာ၂ မ်ိဳးရွိသည္။ ခြ်န္ထက္သည့္ လက္နက္ သို႔မဟုတ္ တံုးသည့္ ပစၥည္း-လက္နက္ ေၾကာင့္ျဖစ္ရသည္။ ခဏ သို႔မဟုတ္ ၾကာၾကာ (Coma) သတိေမ့ျခင္။ ေသြးယိုျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းထဲက အရည္-ေသြးထြက္ျခင္း၊ မ်က္စိအျမင္-နားအၾကား-လ်ာအရသာ ထိခိုက္ျခင္း၊ ႏွလံုးခုန္မမွန္ျခင္း၊ တက္ျခင္း၊ ေျခ-လက္-ကုိယ္ မလႈပ္ႏိုင္ေတာ့ျခင္း (ေလျဖတ္ျခင္း)၊ စိတ္အေနအထားမမွန္ျခင္း၊
ထိခိုက္ရာအား ေရခဲတင္ပါ။ အရြယ္အစားသည္ ထိခိုက္မႈႏွင့္ တူခ်င္မွတူမည္ကို သတိထားပါ။ ေသြးထြက္ျခင္းရွိ-မရွိ စစ္ေဆးပါ။ ေသြးထြက္လ်င္ ဖိထားေပးပါ။ ႏွလံုးခုန္မႈ-အသက္ရွဴးမႈ စစ္ေဆးပါ။ လိုအပ္ပါက CPR (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။ အန္လ်င္၊ သတိလစ္လ်င္ ကိုယ္တဖက္ ေစာင္းထားေပးပါ။ မအန္ပါက လူနာကို တည့္တည့္ အေနအထား အိပ္ေစပါ။ မလႈပ္ရွားေစရ။ ယုတ္တရက္ (ဟဲလမက္) မခြ်တ္ရ။ ကေလးကို ယုတ္တရက္ ေကာက္မခ်ီရ။ အရက္-မူးေစသည့္ေဆး မေပးရ။ ေခါင္းအုန္းျမင့္ျမင့္ႏွင့္ အိပ္ေစပါ။ ၂၄ နာရီေစာင့္ၾကည့္ရမည္။ အန္သလား။ သတိမေကာင္းျဖစ္သလား။ နား။ ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးယိုသလား။ တက္သလား။
Poisoning အဆိပ္သင့္ျခင္း
အဆိပ္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည္။ စားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ အစားအစာ၊ ဓါတ္ေငြ႔။ လူနာသည္ အေၾကာင္မသိ ေနမေကာင္းလ်င္လဲ သံသယရွိပါ။ ေဆးဝါးလြန္လ်င္လဲျဖစ္တတ္သည္။ အလုပ္စခန္းကလဲ ျဖစ္တတ္သည္။ (အင္းဆက္) ေကာင္ကိုက္၍လဲ ျဖစ္ႏိုင္သည္။
လကၡဏာမ်ား ႏုပ္ခမ္းျပာျခင္း၊ အေရျပားတြင္ အနီျပင္-အဖု-အပိန္႔ထြက္ျခင္း၊ အသက္ရွဴခက္ျခင္း၊ ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႕-အန္ျခင္း၊ ကိုယ္ပူျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ မူးေဝျခင္း၊ ငိုက္ျခင္း၊ မ်က္စိက ၂ ခုျမင္ျခင္း၊ ရင္ဘတ္-ဝမ္းဗိုက္နာျခင္း၊ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊ ၾကြက္သားလႈပ္ျခင္း၊ တက္ျခင္း၊ အားယုတ္ျခင္း၊ သတိေမ့ျခင္း၊
ကုသရန္။ ဘယ္အဆိပ္ဆိုသည္ကို စူးစမ္းပါ။ ဗိုက္ထဲဝင္သည့္ အဆိပ္ကို ထုတ္ျပစ္ရန္ တမင္တကာ အန္ေအာင္ လုပ္ပါ။ အန္ဖတ္မ်ား အေရျပားေပၚက်လ်င္ ေဆးျပစ္ပါ။ တက္ေနလ်င္ ဒဏ္ရာထပ္မရေအာင္ လုပ္ေပးပါ။ ေလေကာင္းေလသန္႔ ဝင္ေအာင္ လုပ္ပါ။ မိမိကေလကိုတဝၾကီးရွဴျပီးမွ အဆိပ္ေငြ႔ သင့္သူအား ကယ္ထုတ္ပါ။ မီးျခစ္မသံုးရ။ လိုအပ္လ်င္ CPR (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။ သတိလစ္ေနသူကို ပါးစပ္က မေပးရ။
ေရနံဆီ။ ဓါတ္ဆီ ေသာက္ျခင္း။ အန္ေအာင္မလုပ္ရ။ ၾကက္ဥအကာ ေပးႏိုင္သည္။
(မာလာေသယြန္)၊ (အင္ဒရင္း) ေဆး ေသာက္သူမ်ားအား (Atropine) ထိုးေဆး မ်ားမ်ားေပးရသည္။
ေျမြကိုက္ျခင္း။ Cobra, Viper ေျမြအမ်ိဳးအစားအလိုက္ ေျမြဆိပ္ေျဖေဆးေပးရမည္။
Electric shock လွ်ပ္စစ္ဓါတ္လိုက္ျခင္း
လွ်ပ္စစ္ဓါတ္လိုက္ျခင္းျဖစ္လ်င္ လဲက်မည္။ ၾကြက္သားေတြ ဆြဲဆန္႔ခံရမည္။ တက္မည္။ ေရ-ဆားခန္းေျခာက္မည္။ အပူေလာင္ခံရမည္။ က်ဳးပဲ့မည္။ ေသြးခဲသြားမည္။ (တစ္ရွဴး)မ်ား ပ်က္စီးမည္။ အသက္ရွဴး-ႏွလံုးခုန္-ေက်ာက္ကပ္ ထိခိုက္မည္။ ထိုသို႔ျဖစ္လ်င္ လူနာကို တိုက္ရိုက္ဆြဲထုတ္ဘို႔ မၾကိဳးစားရ။ မီးခလုပ္ပိတ္ပါ။ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ မလိုက္ႏိုင္သာ တုတ္စသည္ျဖင့္ ဖယ္ရွားျပစ္ပါ။ လူနာကို စစ္ေဆးပါ။ အသက္ရွဴျခင္း၊ ေသြးခုန္ျခင္း၊ လိုအပ္ပါက CPR (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။ မီးေလာင္နာကို ကုေပးပါ
ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား
(1) အသက္ ကယ္ရန္။
(2) ေနာက္ထပ္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ မရေစရန္။
(3) လ်င္ျမန္စြာ ျပန္လည္ေကာင္းမြန္လာေစရန္။
တတ္ထားရမည့္ အဓိကၾကြမ္းက်င္မႈမ်ား၊ (ဘီ ၃ လံုး)
(1) Breathing အသက္ရွူျခင္း၊
(2) Bleeding ေသြးထြက္ျခင္း၊
(3) Bones အရိုးထိခိုက္ျခင္း၊
ေရွးဦးသူနာျပဳျခင္း၏ (ေအ-ဘီ-စီ)
(1) Airway အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းပြင့္ေနျခင္း၊
(2) Breathing အသက္ရွဴႏိုင္ျခင္း၊
(3) Circulation ေသြးလွည့္ပတ္ေနျခင္း၊
First-aid kit ေရွးဦးသူနာျပဳအိပ္
1. Adhesive tape ကပ္သည့္ ပလာစတာ။
2. Adhesive bandages ဆန္႔ႏိုင္ၾကံဳ႕ႏိုင္ေသာ ပလာစတာလိပ္။
3. Anesthetic spray ျဖန္းရသည့္ ထံုေဆးပုလင္း၊
4. Antibiotic cream (Povidone-Iodine, Burnol ointment, Iodine 2%) ပဋိဇီဝပိုးေသေဆး။ အနာေဆးထည့္ရန္။
5. Antiseptic solution (Savlon, Hydrogen Peroxide) အနာ-ဒဏ္ရာတို႔ကို ေဆးရန္ ပိုးသန္႔ေဆးရည္။
6. Bandages ပတၲီးအရြယ္စံု (၁ လကၼ၊ ၂ လကၼ၊ ၄ လကၼ၊)
7. Blanket ေစာင္။
8. Calamine Lotion အယားသက္သာေစေသာ ေဆးရည္၊
9. Cotton wool ဂြမ္းလိပ္၊
10. Ethyl alcohol ေဆးခန္းသံုး အရက္ျပန္ပုလင္း၊
11. First-aid manual လက္စြဲစာအုပ္။
12. Flashlight and extra batteries လက္ႏွိပ္မီး (ဓါတ္ခဲ)၊
13. Forceps ရိုးရိုး ဇာဂနာ(ညွပ္)၊
14. Artery Forceps ေသြးေၾကာညွပ္ ဇာဂနာ။ အေရးေပၚေသြးထြက္ေနသည့္ဒဏ္ရာမွ ေသြးေၾကာအားညွပ္ရန္။
15. Eye/Ear drop and ointment မ်က္စဥ္း။ နားထဲထည့္ေဆးရည္။
16. Gentian Violet မရမ္းေရာင္ေဆးရည္။ မီးေလာင္နာ။ လ်ာနာအတြက္လိမ္းရန္ေဆး။
17. Handiplast အသင့္ကပ္ႏိုင္ေသာ ပလာစတာ။
18. Hot-water bag ေရေႏြးအိတ္၊ ေျခလက္မ်ား ေအးစက္ေနသည့္အခါ။ အနာအကိုက္သက္သာေစရန္။
19. Ice-water bag ေရခဲအိတ္၊ အဖ်ားတက္သည့္အခါ။ ယုတ္တရက္ ဒဏ္ရာရသည့္အခါသံုးရန္။
20. Liniment လင္နမင္ လိမ္းေဆးရည္။ အဆစ္၊ အရိုး၊ ၾကြက္သားနာျခင္းအတြက္လိမ္းရန္။
21. Gloves လက္အိပ္။
22. Safety pins အပ္ခ်ိတ္၊
23. Scissors ကပ္ေၾကး။
24. Soap ဆပ္ျပာ။
25. Sterile gauze ပိုးသန္႔ျပီးသား ပိတ္က်ဲစ။
26. Thermometer အပူခ်ိန္တိုင္း ျပဒါးတိုင္။
27. BP apparatus ေသြးဖိအားတိုင္းကရိယာ။
28. Triangular bandage သံုးေဒါင့္ပတ္တီး။
29. Domestic medicines အိမ္သံုးေဆးမ်ား၊
30. Essential medicines မရွိမျဖစ္ေဆးမ်ား၊
Cardio-pulmonary resuscitation (CPR) ႏွလံုးခုန္ရပ္ျခင္းႏွင့္ အသက္ရူ ရပ္ျခင္းကို ျပန္လည္လုပ္ေပးျခင္း
ႏွလံုး-အဆုပ္ရုတ္တရက္ ရပ္သြားေစတတ္သည့္ အေၾကာင္းမ်ား
၁) Cardiac Arrest ႏွလံုးခုန္ရပ္သြားျခင္း၊
၂) Cardiac Attack ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း၊
၃) Drowning ေရနစ္ျခင္း၊
၄) Drug Overdose ေဆးအလြန္မ်ားသြားျခင္း၊
၅) Poisoning အဆိပ္သင့္ျခင္း၊
၆) Electrocution လွ်ပ္စစ္ဓါတ္လိုက္ျခင္း၊
ႏွလံုး-အဆုပ္ ျပန္လည္အလုပ္လုပ္ေစရန္ အေရးေပၚျပဳစုေပးျခင္း ေအ-ဘီ-စီ-ဒီ
A for Airway ေအ အသက္ရွဴလမ္းစစ္ေဆးပါ၊
B for Breathing အသက္ရွဴျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးပါ၊
C for Circulation ေသြးလည့္လည္ျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးပါ၊
D for Defibrillation လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ႏွင့္ ႏွစ္လံုးခုန္ေစသည့္စက္သံုးျခင္း၊
A for Airway အသက္ရွဴလမ္းစစ္ေဆးျခင္း၊
ႏွာေခါင္း-ပါးစပ္တို႔ပိတ္ေန-မေနစစ္ပါ။ လည္ပင္ရိုး က်ိဳးေန-မေနစစ္ပါ၊ လူနာကို မာေသာၾကမ္းျပင္ေပၚ တင္ထားပါ။ သတိလစ္ေနသည့္လူနာ၏လ်ာသည္ အသက္ရွဴလမ္း အာေခါင္ကို ပိတ္ေနတတ္သည္။ ထိုသို႔ မပိတ္ေစရန္ လူနာ၏ လည္ပင္းကို ဆန္႔လ်က္ ေမးေစ့ကို အထက္(ေရွ႕)သို႔ မ-တင္ေပးထားရမည္။
B for Breathing အသက္ရွဴျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးျခင္း၊
အသက္ရွဴေနလ်င္ ရင္ဘတ္-ဝမ္းဗိုက္ လႈပ္ေနမည္၊ ႏွာေခါင္းက ေလထြက္မည္။ ထြက္ေလသည္ အျပင္ေလထက္ အနည္းငယ္ ပိုပူသည္။ အသက္မရွဴပါက ခ်က္ခ်င္း Mouth-to-Mouth ပါးစပ္မွပါးစပ္ ေလမႈတ္သြင္းနည္းလုပ္ပါ။
C for Circulation ေသြးလည့္လည္ျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးျခင္း
လည္ပင္း ေဘးတဖက္တခ်က္ရွိ ေသြးလႊတ္ေၾကာအား စမ္းပါ။ (ကေရာတစ္-အာထရီ)ဟုေခၚသည္။ သို႔မဟုတ္ Pulse လက္ေကာက္ဝတ္ ေသြးလႊတ္ေၾကားအား စမ္းပါ။ ၄င္းတို႔သည္ ေသြးခုန္ျခင္း မရွိပါက (စီ-ပီ-အာရ္) လုပ္ပါ။
D for Defibrillation ႏွလံုးခုန္ေစသည့္ စက္အား အသံုးခ်ျခင္း
Mouth-to-Mouth ပါးစပ္မွပါးစပ္ ေလမႈတ္သြင္းနည္း
• ပါးစပ္၊ အာေခါင္၊ လည္ေခ်ာင္းထဲ ပစၥည္းမ်ား (အမိႈက္၊ အန္ဖတ္၊ အဝတ္စ) ဆို႔ပိတ္ေနပါက ဖယ္ရွားပါ။
• လူနာကို ပက္လက္လွန္ထားပါ။ မာေသာၾကမ္းျပင္ျဖစ္က ပိုေကာင္းသည္။
• လူနာ၏ လည္ပင္းကို ဆန္႔လ်က္ ေမးေစ့ကို အထက္(ေရွ႕)သို႔ မတင္ေပးပါ။
• လူနာ၏ ပါးစပ္ကို ဖြင့္ထားပါ၊
• မိမိက ေလတဝၾကီးရွဴလိုက္ျပီး၊ လူနာ၏ပါးစပ္ကို မိမိပါးစပ္ႏွင့္ ေတ့ပိတ္လ်က္ ေလသြင္းေပးပါ။
• ပါးစပ္ဖြင့္မရပါက ႏွာေခါင္းကေန ေလသြင္းေပးပါ။
• ပါးစပ္ဖြင့္ရပါက ႏွာေခါင္းကို မိမိလက္ႏွင့္ပိတ္ျပီး၊ ပါးစပ္ကေန ေလသြင္းပါ။
• ပဌမဦးစြာ ၂ ၾကိမ္လုပ္ပါ။ ထိုသို႔လုပ္ရသည္မွာ အခ်ိန္ ၁ စကၠန္႔သာ ၾကာမည္။
• လူနာ၏အဆုပ္ကို ေလဘူေဘာင္းကဲ့သို႔ အတင္းေဖါင္းသြားေအာင္လုပ္ရန္ မလိုပါ။
• ႏွစ္ၾကိမ္လုပ္ျပီး ျပန္ရွဴလာမည္။ မရွဴေသးပါက CPR (စီ-ပီ-အာရ္)လုပ္ပါ။
CPR (စီ-ပီ-အာရ္) လုပ္နည္း
• လူနာကို မာေသာၾကမ္းျပင္ေပၚထားပါ၊ မိမိက လူနာ၏ေဘးမွာ ဒူးႏွစ္ဖက္ေထာက္ထိုင္ပါ။
• လူနာမွ တင္းၾကပ္ေနေသာ အဝတ္အစားမ်ား ေလ်ာ့ပါ-ဖယ္ပါ။ မိမိ၏ လက္ဝါးႏွစ္ဖက္ကို ထပ္လ်က္ လူနာ၏ ရင္ဘတ္ အလယ္ေခါင္တည့္တည့္ ႏို႔အံုႏွစ္ဖက္၏ အလယ္၊ ရင္ညြန္႔ရိုးအေပၚမွာ တင္ပါ။
• မိမိ၏ လက္ႏွစ္ဖက္ကို ဆန္႔တန္းထားျပီး၊ မိမိ၏ ကုိယ္အေလးခ်ိန္ကို လက္ႏွစ္ဖက္အေပၚသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ကာ မိမိ၏ လက္ဝါးႏွစ္ဖက္က လူနာ၏ရင္ဘတ္ကို ဖိခ်ေပးပါ။ ၂ လကၼခန္႔ က်သြားေအာင္ ဖိလိုက္ျပီးေနာက္ လံုးဝ ျပန္ၾကြလိုက္ပါ။ တမိနစ္လ်င္ အၾကိမ္ ၁ဝဝ ႏႈန္းျဖင့္ ထိုအတိုင္း ဖိလိုက္-ၾကြလိုက္ လုပ္ပါ။
• အၾကိမ္ ၃ဝ လုပ္ျပီးတိုင္း ပါးစပ္မွေလးသြင္းျခင္း ၂ ခါလုပ္ရမည္။ ရင္ဘတ္အား ဖိလိုက္-ၾကြလိုက္လုပ္ျခင္း ႏွင့္ ပါးစပ္မွ ေလသြင္ျခင္းကို စုစုေပါင္း ၂ မိနစ္၊ သို႔မဟုတ္ ၅ ပါတ္ လုပ္ပါ။
တႏွစ္ေအာက္ကေလးအား (CPR) လုပ္နည္း
• အသက္ရွဴလမ္း စစ္ေဆးပါ။ ပိတ္ေနလ်င္ ဖြင့္ပါ။
• ကေလး၏ ပါးစပ္ေရာႏွာေခါင္းပါ မိမိ၏ပါးစပ္က ငံုလ်က္၊ ေလ ၂ ၾကိမ္ ညင္သာစြာ သြင္းေပးပါ။
• ကေလး၏ရင္ဘတ္ေပၚ မိမိလက္ဝါးႏွစ္ဖက္ ထပ္တင္လ်က္ ကေလးရင္ဘတ္၏သံုးပံုတပံု ျပားသြားေအာင္ ဖိပါ။
• တမိနစ္လ်င္ အၾကိမ္ ၂ဝဝ ႏႈန္းျဖင့္ အခါ ၃ဝ လုပ္ျပီးတိုင္း၊ ပါးစပ္မွ ေလသြင္းပါ။
• လူၾကီးကဲ့သို႔ အၾကိမ္ ၃ဝ ဖိျပီးတိုင္း၊ ေလႏွစ္ခါ မႈတ္သြင္းေပးပါ။
• စုစုေပါင္း ၂ မိနစ္ သို႔မဟုတ္ ၅ ပါတ္ လုပ္ပါ။
Choking (ခ်ဳပ္ခ္)ျဖစ္ျခင္း၊ မရွဴႏိုင္-မျမိဳႏိုင္ျဖစ္ျခင္း
အစာတခုခု လည္ေခ်ာင္းမွာတစ္ေန၍ ျဖစ္ရသည္။ မရွဴႏိုင္-မျမိဳႏိုင္ျဖစ္ေန-မေန ေမးပါ။ မေျဖႏိုင္ပဲ လက္ဟန္ ေျခဟန္ႏွင့္ ျပပါက အေရးၾကီးေနသည္။ ေရ စသည္ မေသာက္မခိုင္းရ။ မ်က္ႏွာျပာလာမည္။ အသက္မရွဴႏိုင္ေတာ့။ လူနာအားေရွ႕သို႔ အနည္းငယ္ကိုင္းထားပါ။ မိမိက လူနာ၏ ေနာက္မွေနပါ။ မိမိ၏လက္တဖက္အား လက္သီးဆုပ္ ထားျပီး၊ က်န္တဖက္က ၄င္းလက္၏ လက္ေကာက္ဝတ္ေနရာမွာ ဆုပ္ကိုင္ပါ။ ၄င္းလက္မ်ားကို လူနာ၏ေရွ႕ နံရိုးမ်ား၏ ေအာက္နားတြင္ ထားပါ။
လ်င္ျမန္စြာျဖင့္ မိမိလက္ႏွစ္ဖက္အား အထက္ႏွင့္ အတြင္းဖက္သို႔ တြန္းတင္လိုက္ပါ။ လူနာသည္ ေခ်ာင္းဆိုး ထုတ္လိုက္မည္။ အသက္ ျပန္ရွဴလာသည္အထိ ထပ္လုပ္ပါ။ လူနာက သတိလစ္ေနလ်င္ ပက္လက္လွဲေနပါေစ။ မိမိက လူနာ၏အနီး ဒူးေထာက္၍ ထိုင္ပါ။ မိမိ၏ လက္ဖေနာင့္အား လူနာ၏ ဝမ္းဗိုက္၊ နံရိုးမ်ားေအာက္နားတြင္ တင္၍ မိမိ၏ ေနာက္လက္ တဖက္ကုိ ထပ္ကာ အတြင္းႏွင့္အထက္ဆီသို႔ ဖိေပးပါ။ ၅ ၾကိမ္လုပ္ပါ။ လိုအပ္လ်င္ (စီပီအာရ္) (CPR) လုပ္ပါ။
Bleeding ေသြးယိုျခင္း
ႏွာေခါင္းေသြးယိုျခင္း
ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးျပန္ေၾကာေလး တခုခုေပါက္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။ ေၾကာက္ရန္မလိုပါ။ အိမ္မွာပင္ ကုသႏိုင္သည္။
ျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ား၊ ေျခာက္ေသြ႔ျခင္း၊ ထိခိုက္မိျခင္း၊ ႏွာေခါင္းကိုဆြဲလိမ္ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းဒဏ္ရာရျခင္း၊ Aspirin ေဆး၊ ႏွာေခါင္းထဲ တခုခုဝင္ျခင္း၊ တခုခုႏွင့္ မတည့္ျခင္း၊ ပိုးဝင္ျခင္း၊ ေသြးခ်ိန္တက္ျခင္း၊ ေသြးမခဲေရာဂါ၊ ေသြးေၾကာက်ဥ္း ေရာဂါ။ Cocaine ကိုကိန္းေဆး။
ေရွ႕ပိုင္းမွယိုျခင္း၊ ႏွာေခါင္းအား ပိုင္းထားသည့္အကန္႔မွ ယိုျခင္းျဖစ္သည္။ ႏွာေခါင္းအား ထိုးမိ၍ျဖစ္သည္။ ႏွာေခါင္း၏ ေရွ႕မွ ယိုမည္။ ရပ္-ထိုင္ေနလ်င္ယိုမည္။ ပူေသာရာသီ၊ ေအးလြန္းေသာရာသီတို႔႔၌ ျဖစ္တတ္သည္။
ေနာက္မွယိုျခင္း၊ ႏွာေခါင္းေနာက္ပိုင္းမွ ထြက္သည္။ ႏွာေခါင္းေနာက္ အာေခါင္သို႔ထြက္မည္။ အသက္ၾကီး၊ ေသြးခ်ိန္မ်ား သူမ်ားမွာ ျဖစ္တတ္သည္။ ဆိုးဝါးႏိုင္သည္။
ကုသရန္ ထိုင္ပါ။ ေရွ႕သို႔ ကိုင္းထားပါ။ ႏွာေခါင္း၏ ေျပာ့သည့္အပိုင္းအား လက္ေခ်ာင္းႏွစ္ေခ်ာင္းျဖင့္ ညွစ္ပါ။ ဆက္တိုက္ ညွစ္ရမည္။ ၁ဝ မိနစ္ၾကာပါေစ။ ကေလးျဖစ္ပါက အာရံုေျပာင္းေပးပါ။ ႏွာေခါင္းကို ၂ ရက္တိုင္ မထိခိုက္ေစရန္ သတိေပးပါ။ ႏွာေခါင္းအေပၚ ေရခဲတင္ေပးပါ။ ၁၅ မိနစ္အထိ မရပ္ပါက၊ ထိခိုက္မိ၍ ယိုျခင္းျဖစ္ပါက၊ ခဏခဏ ယိုပါက ဆရာဝန္ျပပါ။
သြားဖံုးေသြးယိုျခင္း
ျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ား၊ မသန္႔ရွင္းျခင္း၊ ထိခိုက္မိျခင္း၊ ေရာင္ျခင္း၊ ဗီတာမင္ (C)၊ (K)နည္းျခင္း၊ အစာပူပူ စားျခင္း၊ ဓါတုေဆးမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ျခင္း၊ Leukemia ေခၚ ေသြးအားနည္းေရာဂါ၊ ကိုယ္ဝန္ရွိစဥ္တို႔တြင္ ျဖစ္တတ္သည္။
ကုသရန္။ ေရခဲျဖင့္ဖိေပးပါ။ ဆားထည့္ထားသည့္ ေရခပ္ေႏြးေႏြးျဖင့္ တေန႔ ၂ ၾကိမ္အုပ္ေပးပါ။ မရပ္ပါက ဆရာဝန္ျပပါ။ Aspirin မေသာက္ရ။ ဗီတာမင္ (C) ေသာက္ပါ။
ကာကြယ္ရန္။ ေဆးလိပ္ မေသာက္ရ။ ေဆးမငံုရ။ ကစီဓါတ္မ်ားသည့္ အစားအစာ ေရွာင္ပါ။ သြားပြတ္တံ မမာေစရ။ သြားသန္႔ရွင္းေရး မွန္မွန္လုပ္ပါ။
ေသြးမ်ားမ်ား ယိုထြက္ျခင္း ပါးစပ္၊ ဒဏ္ရာ၊ အေရျပား၊ အတြင္းပိုင္းရွိ အဂၤါမ်ားမွ ယိုႏိုင္သည္။ မေတာ္တဆျဖစ္ျခင္း၊ ဒဏ္ရာရျခင္း၊ သြားႏုတ္ျခင္း၊ ေဆးကုေနစဥ္ျဖစ္ျခင္း၊ ေနမေကာင္းစဥ္ျဖင္ျခင္း၊ Hemophilia, Scurvy, Cancer, Thrombocytopenia, Aplastic Anemia, Leukemia, Peptic Ulcer, Platelet Disorder, Liver Disease, Septicemia စသည့္ေရာဂါမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္သည္။
ကုသရန္ လူနာမကိုင္မီ မိမိ၏လက္ကို စဥ္ၾကယ္ေအာင္ ေဆးပါ။ လက္အိပ္စြပ္ပါ။ လူနာကို လွဲေနေစပါ။ ေျခရင္းပိုင္းအား ျမွင့္ထားပါ။ ေသြးထြက္သည့္ေနရာကို ျဖစ္ႏိုင္ပါက ျမွင့္ထားပါ။ မလိုအပ္ေသာ ေသြးခဲစသည့္ အစိတ္အပိုင္းမ်ား ဖယ္ရွားပါ။ သန္႔ရွင္းေသာ အဝတ္စ၊ ပတၲီး၊ လက္ျဖင့္ ေသြးထြက္သည့္ေနရာကို ၂ဝ မိနစ္ခန္႔ ဖိထားပါ။ မရပ္ေသးပါက အရင္စီးထား သည့္ ပတၲီးကို မဖယ္ဘဲ အေပၚက ထပ္စီးပါ၊ ပလာစတာကပ္ပါ။ ေသြးစိုေနပါေစ မဖယ္ပါႏွင့္။ လိုအပ္ပါက ေသြးထြက္ေစ ေသာ ေသြးလႊတ္ေၾကာအား ဖိေပးပါ။ ဥပမာ လက္ဆိုလ်င္ ဂ်ိဳင္း၊ လက္ေမာင္း။ ေျခေထာက္ဆိုလ်င္ ေပါင္ျခံ၊ ေပါင္။
မရပ္လ်င္၊ ႏွာေခါင္း၊ နားတို႔မွေသြးယိုလ်င္၊ ေသြးအန္လ်င္၊ ေခ်ာင္းဆိုရာ ေသြးပါလ်င္၊ အတြင္းဒဏ္ရာ အထက္မွာ ေသြးေျခဥ ျဖစ္လာလ်င္၊ ဝမ္းဗိုက္ တင္းလာလ်င္၊ အရိုးက်ိဳးလ်င္၊ (ေရွာ့ခ္)ရလ်င္၊ ဆရာဝန္ျပပါ။
ေရွာင္ရန္မ်ား၊ လြဲသြားေသာ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြ႔လ်င္ မဖယ္ရ။ မျပင္ရ။ ဒဏ္ရာကို အဝတ္သန္႔သန္႔ျဖင့္ ဖံုးေပးပါ။ ဒဏ္ရာထဲက ပစၥည္းမ်ား ဖယ္မျပစ္ရ။
B for Bone အရိုး
Fracture အရိုးက်ိဳးျခင္း အမ်ိဳးအစားမ်ား၊
1. Closed fracture က်ိဳးသည့္ေနရာသည္ ပိတ္ေနျခင္း၊
2. Open fracture က်ိဳးသည့္ေနရာသည္ အျပင္သို႔ ပြင့္ေနျခင္း၊
3. Complicated fractures က်ိဳးယံုသာမက အျခားဒဏ္ရာမ်ား ရွိေနျခင္း၊
4. Stress fracture ခဏခဏဖိအားခံရ၍ ဆံခ်ည္မွ်ဥ္က်ိဳးျခင္း၊
5. Greenstick fracture ကေလးမ်ားတြင္ျဖစ္တတ္ေသာ သစ္စိမ္းခ်ိဳးက်ိဳးျခင္း၊ အရိုး၏တဖက္အနားက တဆက္တည္းရွိေနျပီး အျခားတဖက္ကသာ က်ိဳးသြားသည္။
လကၡဏာမ်ား၊ နာက်င္ျခင္း၊ လႈပ္ရွားမႈခက္ျခင္း၊ မလႈပ္ႏိုင္ျခင္း၊ ေရာင္ျခင္း၊ ေသြးျခည္ဥျခင္း၊ ေသြးထြက္ျခင္း၊ ပံုျပာင္းျခင္း၊ ဖိလ်င္-ထိလ်င္နာျခင္း၊
ေဆာင္ရြက္ရန္။ ေသြးမထြက္ေအာင္ လုပ္ပါ။ အနာေဆးထည့္ပါ။ အသက္ရွဴမႈ စစ္ေဆးပါ။ လူနာကို ႏွစ္သိမ့္ပါ။ တျခား ဒဏ္ရာ ရွိ-မရွိ စစ္ေဆးပါ။ က်ိဳးသည့္အပိုင္းကို မလႈပ္ရွားေအာင္လုပ္ပါ။ ေရခဲတင္ေပးပါ။ ဆရာဝန္ျပပါ။ ႏွိပ္မေပးရ။ ေျခေထာက္-လက္က်ိဳးလ်င္ ဆန္႔ဆြဲမေပးရ။ အထိန္းမပါပဲ မေရြ႕ရ။ အစားအစာ မေပးပါႏွင့္။
Open Fracture အရိုးက်ိဳးျခင္းႏွင့္အတူ အနာ(အေပါက္) ျဖစ္ျခင္း၊ အရိုးကို ျမင္ေနရျခင္း၊ က်ည္ဆံ၊ ဗံုးဆံဝင္ေနျခင္း၊ ေရာဂါပိုးဝင္တတ္၍ ဂရုစိုက္ကုသရမည္။ အရိုးက်ိဳးလ်င္ က်ိဳးသည့္ေနရာက အရိုး၏ အခြ်န္မ်ားေၾကာင့္ ေဘးမွ (တစ္ရွဴး) မ်ား၊ ေသြးေၾကာမ်ား၊ အာရံုေၾကာမ်ားအား မထိခိုက္ေစရန္၊ မလႈပ္ႏိုင္ေအာင္ လုပ္ေပးရမည္။
အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ ပစၥည္းမ်ား
a. Splints (စပလင့္) ေခၚ သစ္သား၊ ဝါး၊ သံျပား၊ သံေခ်ာင္း၊ စာအုပ္၊ ဂ်ပ္ျပား၊
b. Padding ဂ်က္ကက္၊ ေစာင္၊ သစ္ရြက္၊
c. Bandages ပတၲီး၊ အဝတ္စ၊ ေစာင္စ၊
d. Slings အသိုင္း၊ သံုးေထာင့္ပတၲီး၊
ေဆာင္ရြက္ရန္မ်ား
ဒဏ္ရာအေျခအေနကို စစ္ေဆးပါ။ ေလဝင္လမ္းေၾကာင္း၊ အသက္ရွဴပံု။ (ေရွာ့ခ္) ရွိ-မရွိ။ ေသြးထြက္-မထြက္။ က်ိဳးသည္ ထင္သည့္ ေနရာကိုရွာပါ။ အသက္အႏၲရာယ္မျမင္ဘဲ ေက်ာရိုး၊ လည္ပင္ရိုး က်ိဳးသည္ထင္ပါက ေနရာက မေရြ႕ရ။ တင္းၾကပ္ေနသည့္ အဝတ္မ်ား ေလ်ာ့ေပးပါ။ လက္ဝတ္လက္စားမ်ား လိုအပ္လ်င္ ခြ်တ္ေပးပါ။ အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ ပစၥည္းမ်ား ရွာပါ။ အေကာင္းဆံုးျဖင့္ ၾကပ္စည္းေပးပါ။ စည္းေပးျပီး ၄င္းေနရာ၏ ေအာက္၌ ေသြးစီးဆင္းမႈကို စစ္ေဆးပါ။ လိုအပ္လ်င္ တင္းတင္းစည္းထားသည္ကို ေလ်ာ့ေပးပါ။ အေရာင္၊ အပူခ်ိန္ စစ္ပါ။ ထံုေန-မေနေမးပါ။ ပြင့္ထြက္ျပီး က်ိဳးလ်င္ အရိုးကို ျပန္သြင္းဘိို႔ မက်ိဳးစားရ။ အနာကို ဖံုးေပးပါ။ ပံုသဏၭာန္ ေျပာင္းသြားသည္ကို ျပန္မျပင္ပါႏွင့္။ ေျခေထာက္၏ ေဘးႏွစ္ဖက္က ၾကပ္စီးပါ။ က်ိဳးသည့္ေနရာ၏ အထက္ႏွင့္ေအာက္အထိ ေရာက္ပါေစ။ ျငိမ္ေအာင္ က်ိဳးသည့္ေနရာ၏ အထက္ႏွင့္ ေအာက္က စီးပါ။ အထံုးသည္ အနာေပၚ မထားရ။ လိုအပ္လ်င္ အသိုင္းလုပ္ေပးပါ။
သံုးေထာင့္ပတၲီးစည္းနည္းအမ်ိဳးမ်ိဳး
Dislocation အဆစ္လြဲျခင္း
အဆစ္ကို ဖံုးထားသည့္ အိတ္ထဲမွ အရိုးက ထြက္သြားျခင္း၊ ပံုသဏၭာန္ေျပာင္းမည္။ အဆစ္အလုပ္ မလုပ္ႏိုင္ေတာ့။ နာမည္။ ဖိလ်င္နာမည္။ လႈပ္မရ။ ေရာင္မည္။ အေရာင္ေျပာင္းမည္။ အကူအညီရွာပါ။ ျပန္တည့္ေအာင္မၾကိဳးစားပါႏွင့္။ ေသြးထြက္ မထြက္ၾကည့္ပါ။ ေရခဲတင္ေပးပါ။ အျပင္ကအနာရွိက သန္႔ရွင္း ေဆးထည့္ေပးပါ။ အသိုင္း၊ ေအာက္ခံျပား လုပ္ေပးပါ။ ေျခေထာက္ကို ေျမွာက္ထားပါ။ ေစာင္ျခံဳေပးပါ။ အသက္မရွဴပါက CPR (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။
Anaphylaxis (အနာဖလက္ဆစ္) ေခၚ တခုခုႏွင့္မတည့္သည့္အခါ အဆိုးဝါးဆံုးျဖစ္စဥ္ Shock (ေရွာ့ခ္)
ရုတ္တရက္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ (အလာဂ်ီ)ေခၚ တခုခုႏွင့္မတည့္၍ ျဖစ္လာေသာလကၡဏာမ်ားသည္ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ေနရာမ်ားစြာ၌ တျပိဳင္နက္တည္း ျဖစ္ေပၚလာျခင္းျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕တြင္ သာမန္မွ် ေနမထိထိုင္မသာျဖစ္ေသာ္လည္း။ ဆိုးဝါးလြန္းပါက ေသေစႏိုင္သည္။ ထိုးေဆးေၾကာင့္၄င္း၊ တခုခု စားမိ၍၄င္း ေသြးထဲေရာက္သြားလ်င္ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ အရျပား၊ အဆုပ္၊ ႏွာေခါင္း၊ ေသြး၊ အစာလမ္းေၾကာင္းထဲတြင္ စကၠန္႔ပိုင္းျဖစ္ေစ၊ မိနစ္ပိုင္းျဖစ္ေစ လကၡဏာမ်ား ေပၚလာ သည္။ အေရျပားပူေႏြးလာသည္၊ နီရဲလာသည္၊ စိတ္ကစိုးရိမ္လာသည္၊ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း ျမန္လာသည္၊ လည္ပင္း၊ လ်ာေရာင္ သျဖင့္ အသံၾသလာသည္၊ အျမိဳရခက္လာသည္၊ အသက္ရွဴရ ခက္လာသည္၊ ႏွာရည္ယို၊ ႏွာေျခ၊ ပန္းနာကဲ့သို႔ အသက္ရွဴ ၾကပ္လာသည္။ အန္၊ ပ်ိဳ႕၊ ဗိုက္ေအာင့္၊ ဆီး-ဝမ္းသြားခ်င္လာမည္၊ ေသြးဖိအားက်မည္၊ သတိလစ္မည္။ Acute pulmonary edema ေခၚ ရုတ္တရက္ အဆုပ္ေရာင္ျခင္း ျဖစ္မည္။
ျဖစ္ေစသည့္အေၾကာင္းမ်ား၊ ေဆးဝါးမ်ား၊ အင္းဆက္ပိုး ကိုက္ခံရျခင္း၊ အစားအစာမ်ား၊ ကာကြယ္ေဆးမ်ား၊ ေဟာ္မုန္းမ်ား၊ ပစၥည္းမ်ား၊ တိရစၧာန္-လူ ပရိုတင္းမ်ား၊ တာရွည္ခံေစရန္ သံုးသည့္ေဆးမ်ား၊ ရုပ္ပိုင္းထိေတြ႔မႈမ်ား၊
ကုသနည္း။ Epinephrine (Adrenaline) ထိုးေပးပါ။ ၄င္းသည္ ေသြးလႊတ္ေၾကာအား က်ဥ္းေစသည္။ အရည္ထြက္ျခင္းကို တားသည္။ အသက္ရွဴျပြန္ က်ယ္လာေစသည္။ ေဆးကို တင္ပါး၊ လက္ေမာင္း၊ ေပါင္မွာ ခ်က္ခ်င္း ထိုးေပးပါ။ ထိုးသည့္ ေနရာအား ပြတ္ေပးပါ။ အဝတ္အစားခြ်တ္ရန္ ၾကာေနမည္ ဆိုပါက အဝတ္ပါးပါးအေပၚမွ (သန္႔ရွင္းလ်င္) ေဆးထိုးအပ္စိုက္ ထိုးႏိုင္သည္။ Injection Epinephrine 0.05ml to 0.5ml IM
Epinephrine သည္ ႏွလံုးခုန္ ျမန္မည္။ ႏွလံုးေရာဂါအၾကီးအက်ယ္မရွိပါက ေပးႏိုင္သည္။
၁ဝ% ေသာလူနာတို႔႔ ၄-၁၂ နာရီ အၾကာျပန္ျဖစ္မည္။ သို႔မဟုတ္ ေရာဂါ လကၡဏာမ်ားက်န္ကာ ဆက္ျဖစ္ေနမည္။ 10-15 မိနစ္အထိ ဆက္ျဖစ္ေနပါက ေနာက္ထပ္ ထပ္ထိုးပါ။
ေအာက္စီဂ်င္ ေပးရန္လိုခ်င္လိုမည္။ ေသြးေၾကာထဲ Drip သြင္းထားျခင္းတို႔ လိုအပ္ႏိုင္သည္။ Antihistamines (အင္တီ-ဟစ္တမင္း) Corticosteroids (ေကာ္တီကိုစတီရြိဳက္) တို႔လည္း လိုႏိုင္သည္။
အဆိပ္ပါသည့္ အေကာင္ အကိုက္ခံရပါက ၄င္းေနရာ၏ အထက္၌ ၾကိဳးစီးေပးပါ။ ၁ဝ မိနစ္တခါ ျဖည္ေပးပါ။ လူနာသည္ သတိေကာင္းပါက ေျခေထာက္ေျမွာက္၍ အိပ္လ်က္ ထားပါ။ အသက္ရွဴရပ္ပါက CPR လုပ္ပါ။
Acute pulmonary edema ေခၚ ရုတ္တရက္ အဆုပ္ေရာင္ျခင္း၊
အျပင္းအထံ အသက္ရွဴၾကပ္ျခင္း၊ ေရနစ္သလိုခံစားျခင္း၊ အသက္ရွဴမဝျဖစ္ကာ ရႊီ-ရႊီအသံထြက္ျခင္း၊ စိုးရိမ္-ေၾကာင္လန္႔-ဂနာမျငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊ ေျခာင္းဆိုးရာ၌ အျမႈပ္ႏွင့္ ေသြးတို႔ပါလာျခင္း၊ ေခြ်း အလြန္ထြက္ျခင္း၊ အေရျပား ျဖဴေရာ္လာျခင္း၊ ရင္ဘတ္နာျခင္း၊
ကုသနည္း။ Furosemide (Lasix) 0.5 to 1 ml အား IM သို႔မဟုတ္ IV ထိုးေပးရမည္။ ၂ နာရီ ၃ နာရီျခား ထပ္ေပးဘို႔ လိုႏိုင္သည္။ ကိုယ္ထဲမွ အရည္မ်ားကို လ်င္ျမန္စြာ ထုတ္ျပစ္ေသာေၾကာင့္ အဆုပ္ေရာင္ျခင္းကို သက္သာေစသည္။
မွားႏိုင္ေသာေရာဂါ၊ Finting ေခၚ သတိလက္လြတ္ျဖစ္ျခင္း၊ သို႔ေသာ္ ေသြးခုန္ႏႈန္းေႏွးမည္။ ေအးစက္ေနမည္။ ျဖဴဖတ္ ျဖဴေရာ္ျဖစ္ေနမည္။ အသက္ရွဴမၾကပ္။
Fainting (ဖိန္႔) ေခၚ ယုတ္တရက္ သတိလစ္သြားျခင္း
ဦးေႏွာက္သို႔ ေသြးမေရာက္သည့္အခါမ်ိဳးတြင္ ျဖစ္သည္။ ခဏသာျဖစ္သည္။ ျပန္သက္သာသြားမည္။ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ၊ စိုးရိမ္ျခင္း၊ ပူပန္ျခင္း၊ ေဒါသၾကီးျခင္း၊ အျပင္းအထံနာက်င္ျခင္း၊ အစားမစားမိျခင္း၊ အၾကာၾကီး မတ္တပ္ရပ္ေနရျခင္း၊ ေဆးဝါးမ်ား၊ ဆီးခ်ိဳးေရာဂါ၊ ေသြးတိုးျခင္း၊ သတိလစ္သြားျခင္း မျဖစ္မီ ပ်ိဳ႕-အန္-မူးေဝျခင္း ျဖစ္တတ္သည္။ မ်က္စိျပာ သြားတတ္သည္။ ေခြ်းျပန္မည္။ ႏွလံုးခုံျမန္မည္။ ရင္တုန္မည္။
ပက္လက္လွဲေနခိုင္းပါ။ လူနာကို ဒူးႏွစ္လံုးၾကားေခါင္းထာ၍ ထိုင္ခိုင္းပါ။ အသက္ရွဴလမ္း စစ္ေဆးပါ။ အဝတ္အစားမ်ား တင္းၾကပ္မေနစရ။ ေျခေထာက္ပိုင္းကို ျမွင့္ထားေပးပါ။ လက္ေကာက္ဝတ္ ေသြးခုန္ေနျခင္းကို စမ္းၾကည့္ပါ။ အသက္မရွဴ-ေသြးမခုန္ပါက ခ်က္ခ်င္း CPR (စီပီအာရ္) လုပ္ေပးပါ။
Burns မီးေလာင္ခံရျခင္း
အရည္ပူ၊ ဆီပူ၊ အပူေငြ႔၊ မီး၊ လွ်ပ္စစ္၊ ဓါတ္ေရာင္ျခည္၊ ဓါတုပစၥည္းမ်ား၊ ပဌမဆင့္၊ ဒုတိယဆင့္၊ တတိယဆင့္၊ ၃ မ်ိဳး ခြဲထားသည္။ တစ္ရွဴးအား မည္မွ်ထိခိုက္သနည္း စစ္ေဆးပါ၊ လက္၊ မ်က္ႏွာ၊ တင္ပဆံုဝန္းက်င္၊ အဆစ္တို႔႔ျဖစ္ပါက အေရးၾကီး။
ပဌမဆင့္။ အေပၚယံျဖစ္၊ ေရာင္မည္၊ နီမည္၊ နာမည္၊ အရည္ၾကည္အဖု blisters မထြက္၊ ေနရာအားဖိၾကည့္ပါက ျဖဴသြားမည္။ ၃-၆ ရက္အတြင္း ေပ်ာက္မည္။
ကုသရန္။ အပူေလာင္ေစသည့္အရာကို ဖယ္ထုတ္ပါ။ မီးေလာင္ေနသည့္အဝတ္မ်ား ဖယ္ျပစ္ပါ။ ေရေအးေအး ေလာင္း ေပးပါ။ ခပ္ေဖါ့ေဖါ့ သန္႔ရွင္းေပးပါ။ ေျခာက္သြားေအာင္လုပ္ပါ။ ပိုးသန္႔ေဆးတမ်ိဳးမ်ိဳး ထည့္ပါ။ ပိုးသန္႔ထားသည့္ ပတၲီး စည္းေပးပါ။ ATT ေမးခိုင္ကာကြယ္ေဆးထိုးပါ။
ဒုတိယဆင့္။ အေရျပားအေပၚယံမကထိုခိုက္သည္။ ေရာင္မည္၊ နီမည္၊ နာမည္၊ ထိလိုက္ပါကျဖဴသြားမည္။ အရည္ၾကည္ အဖု blisters ထြက္မည္။ အနာရြတ္က်န္ရစ္မည္။ အဆစ္၌ျဖစ္ပါက မလႈပ္ႏိုင္ျဖစ္မည္။ အရည္-ဆားဓါတ္နည္းမည္။ ေပ်ာက္ခ်ိန္ၾကာမည္။
ကုသရန္။ သန္႔ရွင္းေပးပါ။ ညင္ညင္သာသာ ေျခာက္ေသြ႔ေပးပါ။ ပိုးသန္႔ေဆးလိမ္းပါ။ လူနာကို လွဲေနေစပါ။ ျဖစ္သည့္ ေနရာကို အထက္ ျမွင့္ထားပါ။ အေရျပား အစားထိုးရႏိုင္သည္။ အဆစ္လႈပ္ရွားမႈအတြက္ Physical therapy လိုႏိုင္သည္။ အဆစ္ မလႈပ္ေစရန္ ၾကပ္စီးေပးဘို႔ လိုႏိုင္သည္။ ေဆးရံုတင္ရန္လိုႏိုင္သည္။
တတိယဆင့္။ အေရျပားတလႊာလံုး (၃ ထပ္) ထိခိုက္မည္။ ေခြ်းထြက္အိပ္မ်ား၊ ဆံပင္ေမႊးအိပ္မ်ား ပ်က္စီးေစမည္။ အာရံုေၾကာမ်ား ပ်က္စီးသြား၍ နာေတာ့မည္ မဟုတ္၊ ဖိၾကည့္ပါက ျဖဴသြားမည္မဟုတ္။ အရည္ၾကည္အဖု Blister မထြက္၊ ေရာင္မည္။ သားေရျပားလို ျဖစ္သြားမည္။ အေရာင္ ေျပာင္းမည္။ အနာရြတ္က်န္ရစ္မည္။ ေသြးအသြားအလာ ပ်က္စီးမည္။ အရည္-ဆားဓါတ္နည္းမည္။ (ေရွာ့ခ္) ရႏိုင္သည္။ ပံုသဏၭာန္ ပ်က္စီးသြားမည္။ မ်က္ႏွာျပင္ ၆ဝ% ျဖစ္လ်င္ ေသႏိုင္သည္။
ကုသရန္။ ေရေအးေလာင္းေပးရန္၊ ေဆးရံုတင္ရန္၊ ေရ၊ ဆားနည္းသည္ကို ေသြးေၾကာမွသြင္းရန္၊ ေအာက္စီဂ်င္ေပးရန္၊ ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ရန္လိုႏိုင္၊ အာဟာရဓါတ္ျဖည့္ရန္၊ ေစာင့္ၾကည့္ရန္၊ စိတ္ပိုင္းကုသမႈလုပ္ေပးရန္။
ထိခိုက္ဒဏ္ရာရျခင္းမ်ား အေရျပားအား သာမန္ရွျခင္း၊ ကုတ္မိျခင္း၊ ကုသရန္မလိုႏိုင္။ ပိုးမဝင္ေအာင္ လုပ္ေပးရမည္။ အနာကို ေရသန္႔သန္႔ျဖင့္ သန္႔ရွင္းေပးပါ။ ဆပ္ျပာကိုအျမဲသံုးရန္မလို။ ေသြးယိုေနပါက ဖိေပးပါ ၁ဝ မိနစ္အတြင္း ရပ္မည္။ အနာထဲဝင္ေနသည့္ ပစၥည္းမ်ား ရွင္းထုတ္ပါ။ ပတၲီးစီးရမည္။ ေဆးကို ေန႔တိုင္းထည့္ရမည္။ အနာက အထဲနက္ပါက ေသြးပိုထြက္မည္။ အေရျပားေအာက္ထိ ထိခိုက္လ်င္ ခ်ဳပ္ေပးရန္လိုႏိုင္သည္။ ေမးခိုင္ကာကြယ္ေဆး ထိုးရန္လိုသည္။ ျပည္တည္ႏိုင္သည္။ ဖ်ားႏိုင္သည္။ အနာထဲ နက္ဝင္ေနသည့္ ပစၥည္းမ်ားကုိ ၾကိဳးစား၍ဖယ္မျပစ္ရ။ ဒဏ္ရာက်ယ္ပါက။ ေသြးထြက္မ်ားပါက။ အနာရြတ္ မၾကီးေစလိုပါက။ ျမန္ျမန္က်င္ေစလိုပါက ခ်ဳပ္ေပးရန္လိုသည္။ တိရစၧာန္-လူကုိက္ခံရပါက အနာကို ခ်က္ခ်င္း မခ်ဳပ္ရ။ ညစ္ေပေနေသာ အနာ ဒဏ္ရာကိုလည္း ခ်က္ခ်င္း မခ်ဳပ္ရ။ အနာ ေကာင္းစြာက်က္ျပီးေနာက္ အနာသစ္လုပ္ကာ ခ်ဳပ္ေပးႏိုင္သည္။ အထဲသို႔ စူးဝင္ေသာ ဒဏ္ရာမ်ားအား ေမးခိုင္ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆး ထိုးေပးရမည္။
ပိုးသန္႔ျခင္း Sterilization
ေန႔စဥ္ ပတ္ဝန္းက်င္ ႏွင့္ ကိုယ္ခႏၶာသန္႔ရွင္းေရးအျပင္ ေဆးကုသရာတြင္ အထူးသန္႔ရွင္းေရးလုပ္ရန္ လိုအပ္သည္။ Mask ႏွာေခါင္းစည္း တပ္ဆင္ျခင္းသည္ မိမိအား ကာကြယ္ရန္ႏွင့္ တပါးသူအား ကာကြယ္ရန္တို႔အတြက္ ျဖစ္သည္။ လက္ကို ဆပ္ျပာျဖင့္ ေဆးပါ။ သင့္ေလ်ာ္ေသာ Brush ျဖင့္ အျပန္အလွန္တိုက္ပါ။ အထက္မွေအာက္သို႔ က်ေနသည့္ ေရျဖင့္ေဆးပါ။ လက္အိတ္စြပ္ရျခင္းမွာလည္း မိမိအား ေသြးမွတဆင့္ ကူးစက္မည့္ ေရာဂါပိုးမ်ားမွ ကာကြယ္ရန္ အတြက္ႏွင့္ တပါးသူအား ပိုးမႊားမဝင္ေစရန္အတြက္ ျဖစ္သည္။
Antiseptic ဆိုသည္မွာ သက္ရွိတစ္ရွဴး၊ အေရျပားတို႔အား Infection ေရာဂါပိုးဝင္ျခင္း၊ Sepsis အနာရင္းျခင္း၊ Putrefaction ပုတ္ျခင္းတို႔ မျဖစ္ေစရန္ လုပ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ပိုမႊားမ်ားကိုႏိုင္သည့္ Antimicrobial substances ေဆးမ်ား သံုးရသည္။ အခ်ိဳ႕ Antiseptic က ပိုးမ်ားကို သတ္ျပစ္ႏိုင္ျပီး အခ်ိဳ႕ တားဆီးႏိုင္သည္။ Antibiotics ေခၚ ပဋိဇီဝေဆးမ်ား သည္ (လင့္ဖ္စနစ္)ထဲအထိေရာက္ေစျပီး၊ ပိုးမႊားမ်ားကို သတ္ျပစ္ႏိုင္ၾကသည္။ Disinfectants တို႔သည္ သက္မဲ့ မ်က္ႏွာျပင္ ေပၚရွိ ပိုးမႊားမ်ားကို သတ္ျပစ္ႏိုင္သည္။ Antibacterials တို႔သည္လည္း ဗက္တီးရီးယား မ်ားကိုႏိုင္ေသာ Antiseptic မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ Microbicides တို႔သည္ ဗိုင္းရပ္စ္ကို ႏိုင္ၾကသည္။
အသံုးမ်ားေသာ Antiseptic မ်ား။ Alcohol အရက္၊ Ethanol (60–90%) ကို ေဆးရံု-ေဆးခန္းသံုး Surgical alcohol ဟု ေခၚသည္။ ေဆးမထိုးမီ အေရျပားကို သန္႔ရွင္းေပးႏိုင္သည္။ Iodine, Chlorhexidine 0.2-4.0% ကို အနာမခြဲစိတ္မီ သံုးသည္။ Hydrogen peroxide 3-6% ကုိ အနာမ်ား သန္႔ရွင္းရန္သံုးသည္။ Iodine ကုိ Alcohol ႏွင့္ေရာ၍ 2% ကို ခြဲစိတ္ျခင္းမျပဳမီ သံုးသည္။ Povidine သည္ ေရႏွင့္စပ္ထားေသာ Iodine 10% ျဖစ္ျပီး ပိုေကာင္းသည္။ Dettol သည္ အသံုးမ်ား Antiseptic ျဖစ္သည္။ Phenol (carbolic acid) သည္ germicidal ျဖစ္သည္။ Sodium chloride ဆားရည္ကို ပါးစပ္ေဆးရန္ သံုးသည္။
Antiseptic 1-2-3 = (၁) ဆပ္ျပာႏွင့္ေရ၊ (၂) Alcohol, Ethanol အရက္ျပန္၊ (၃) Povidine (Iodine) အိုင္အိုဒင္း၊
Fever အဖ်ား
အဖ်ားသည္ ေရာဂါမဟုတ္၊ လကၡဏာသာျဖစ္သည္။ ရာသီဥတုပူလြန္းျခင္း၊ ကေလးမ်ားအား ကာကြယ္ေဆးထိုးျခင္း၊ ဗက္တီးရီးယား သို႔မဟုတ္ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ဝင္ျခင္း၊ ေနပူထဲ အၾကာၾကီးေနျခင္း၊ (အလာဂ်ီ) ေခၚ တခုခုႏွင့္မတည့္ျခင္း၊ မ်က္ႏွာနီျမန္းလာသည္။ အစားပ်က္သည္။ ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္မည္။ ေခါင္း-ကိုယ္-လက္ ကိုက္ခဲမည္။ ဝမ္းပ်က္ႏိုင္သည္။ စိတ္ဂေရာင္ေျခာက္ျခား ျဖစ္ႏိုင္သည္။ တက္ႏိုင္သည္။
အပူခ်ိန္တိုင္းပါ။ 370C or 98.60F ပံုမွန္ကိုယ္အပူခ်ိန္။ 98.80F to 100.80F = သာမန္အဖ်ား။ 1010F to 1030F = အလတ္စားအဖ်ား။ 1040F and above = High fever အျပင္းဖ်ား။ အဝတ္အစား အပိုမ်ား ဖယ္ျပစ္ပါ။ ေအးေသာေနရာ ထားပါ။ ေရေအး-ေရခဲတင္ေပးပါ။ ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားတိုက္ပါ။ အဖ်ားက်ေဆး Acetaminophen /Paracetamol တိုက္ပါ။ ခ်မ္းမေနပါက ေစာင္မျခံဳရ။
Gastric problems အစာအိမ္ျပႆနာ
အစာအိမ္ သို႔မဟုတ္ အစာျမိဳျပြန္ကျဖစ္ရသည္။ ယင္းတို႔တြင္ အတြင္းကဖံုးထားသည့္အလႊာမွ စစ္ထုတ္ရည္မ်ား ပို၍ ထြက္ကာ အာရံုေၾကာမ်ားအား ထိခိုက္၍ နာျခင္း၊ မအီမသာျဖစ္ျခင္းတို႔ ျဖစ္လာသည္။ ရက္တိုတိုအတြင္း ျဖစ္ျခင္းႏွင့္ နာတာရွည္ျဖစ္ျခင္း ၂ မ်ိဳးရွိသည္။ စိတ္-ရုပ္ ဖိအား-တင္းအားမ်ား၍၄င္း၊ အက္စစ္မ်ားသည့္ အစာစား၍၄င္း၊ အရက္၊ ေဆးလိပ္၊ ေဆးဝါးတခ်ိဳ႕ေၾကာင့္၄င္း ျဖစ္တတ္သည္။ ျဖစ္လ်င္ နာမည္၊ ေအာင့္မည္၊ ပ်ိဳ႕-အန္မည္၊ ဝမ္းပ်က္မည္၊ အစားပ်က္မည္။
အစားကို မအိပ္မီ အမ်ားၾကီးမစားရ။ အပူ-အစပ္-အဆီေလ်ာ့စားပါ။ အက္စစ္ဓါတ္ပ်ယ္ေဆးကို ေဆာင္ထားပါ။ (Aluminum carbonate, Aluminum hydroxide, Calcium carbonate, Magnesium aluminosilicate, Magnesium carbonate, Magnesium trisilicate, Sodium bicarbonate)
Gastroenteritis (GE) အစာလမ္းေၾကာင္းေရာင္၍ ဝမ္းပ်က္ျခင္း
အစာလမ္းေၾကာင္း (အစာအိမ္-အူသိမ္)ေရာင္၍ အရြယ္မေရြး-အခ်ိန္မေရြး ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ ကေလးျဖစ္ပါက ပိုဆိုးသည္။ အစားအစာထဲ (ဗက္တီးရီးယား-ဗိုင္းရပ္စ္)ပါ၍ ျဖစ္ရသည္။ အစားအစာ အမ်ိဳးအစား ေျပာင္းလ်င္လဲ ျဖစ္တတ္သည္။ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ား၍လဲ ျဖစ္တတ္သည္။ ေဆးဝါးေၾကာင့္လဲျဖစ္တတ္သည္။ ပ်ိဳ႕-အန္ႏိုင္သည္။ ၾကြက္သားေတြ နာတတ္သည္။ ေရ-ဆားနည္းမည္။ အားယုတ္မည္၊ အနည္းငယ္ဖ်ားမည္၊ ခ်မ္းတတ္သည္။ အနားယူပါ။ ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ ေက်လြယ္ေသာအစားကို စားပါ။ ႏြားႏို႔ႏွင့္ႏို႔ထြက္အစားမ်ား ေရွာင္ပါ။ ဓါတ္ဆားေရ ORS တိုက္ပါ။ Acetaminophen, Aspirin မတိုက္ရ။ တခါတရံ ပဋိဇီဝေဆး လိုတတ္သည္။ အအန္ရပ္ေဆး လိုတတ္သည္။
Insect Bites and Stings အင္းဆက္-အဆိပ္ပါသည့္အေကာင္ ကိုက္ျခင္း
သာမန္အားျဖင့္မဆိုးပါ။ ဆိုးလ်င္ (ေရွာ့ခ္)ရတတ္သည္။ နာမည္-ယားမည္၊ နီျမန္းမည္၊ ေရာင္မည္၊ ထံုမည္၊ ပူေလာင္မည္၊ က်င္မည္၊ အသက္ရွဴခက္မည္၊ အားယုတ္မည္။ အဆိပ္ပါသည့္အစြယ္ကို ႏုတ္ျပစ္ပါ။ ဆပ္ျပာ-ေရျဖင့္ ေဆးေၾကာပါ။ ေရခဲ တင္ေပးပါ။ ၁ဝ မိနစ္တခါ လုပ္ေပးပါ။ အယားသက္ေသာေဆး (Calamine) လိမ္းေပးပါ။ (အင္တီ-ဟစ္တမင္း) ေဆး ေပးပါ။ လူနာကို ႏွစ္သိမ့္ေပးပါ။ အသက္ရွဴမႈစစ္ေဆးပါ။ အဝတ္အစားမ်ားတင္းၾကပ္မေနစရ။ (ေရွာ့ခ္) ျဖစ္လ်င္ကုပါ။ လိုအပ္လ်င္ CPR (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။
Head Injury ဦးေခါင္းဒဏ္ရာရျခင္း
ဦးေခါင္း၏အရိုးခြံႏွင့္ ဦးေႏွာက္ကို ထိခိုက္ႏိုင္သည္။ သာမန္အဆင့္မွ ဆိုးဝါးသည့္အဆင့္ထိ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ပြင့္ထြက္သည့္ ဒဏ္ရာ သို႔မဟုတ္ ပိတ္ေနသည့္ဒဏ္ရာ၂ မ်ိဳးရွိသည္။ ခြ်န္ထက္သည့္ လက္နက္ သို႔မဟုတ္ တံုးသည့္ ပစၥည္း-လက္နက္ ေၾကာင့္ျဖစ္ရသည္။ ခဏ သို႔မဟုတ္ ၾကာၾကာ (Coma) သတိေမ့ျခင္။ ေသြးယိုျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းထဲက အရည္-ေသြးထြက္ျခင္း၊ မ်က္စိအျမင္-နားအၾကား-လ်ာအရသာ ထိခိုက္ျခင္း၊ ႏွလံုးခုန္မမွန္ျခင္း၊ တက္ျခင္း၊ ေျခ-လက္-ကုိယ္ မလႈပ္ႏိုင္ေတာ့ျခင္း (ေလျဖတ္ျခင္း)၊ စိတ္အေနအထားမမွန္ျခင္း၊
ထိခိုက္ရာအား ေရခဲတင္ပါ။ အရြယ္အစားသည္ ထိခိုက္မႈႏွင့္ တူခ်င္မွတူမည္ကို သတိထားပါ။ ေသြးထြက္ျခင္းရွိ-မရွိ စစ္ေဆးပါ။ ေသြးထြက္လ်င္ ဖိထားေပးပါ။ ႏွလံုးခုန္မႈ-အသက္ရွဴးမႈ စစ္ေဆးပါ။ လိုအပ္ပါက CPR (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။ အန္လ်င္၊ သတိလစ္လ်င္ ကိုယ္တဖက္ ေစာင္းထားေပးပါ။ မအန္ပါက လူနာကို တည့္တည့္ အေနအထား အိပ္ေစပါ။ မလႈပ္ရွားေစရ။ ယုတ္တရက္ (ဟဲလမက္) မခြ်တ္ရ။ ကေလးကို ယုတ္တရက္ ေကာက္မခ်ီရ။ အရက္-မူးေစသည့္ေဆး မေပးရ။ ေခါင္းအုန္းျမင့္ျမင့္ႏွင့္ အိပ္ေစပါ။ ၂၄ နာရီေစာင့္ၾကည့္ရမည္။ အန္သလား။ သတိမေကာင္းျဖစ္သလား။ နား။ ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးယိုသလား။ တက္သလား။
Poisoning အဆိပ္သင့္ျခင္း
အဆိပ္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည္။ စားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ အစားအစာ၊ ဓါတ္ေငြ႔။ လူနာသည္ အေၾကာင္မသိ ေနမေကာင္းလ်င္လဲ သံသယရွိပါ။ ေဆးဝါးလြန္လ်င္လဲျဖစ္တတ္သည္။ အလုပ္စခန္းကလဲ ျဖစ္တတ္သည္။ (အင္းဆက္) ေကာင္ကိုက္၍လဲ ျဖစ္ႏိုင္သည္။
လကၡဏာမ်ား ႏုပ္ခမ္းျပာျခင္း၊ အေရျပားတြင္ အနီျပင္-အဖု-အပိန္႔ထြက္ျခင္း၊ အသက္ရွဴခက္ျခင္း၊ ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႕-အန္ျခင္း၊ ကိုယ္ပူျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ မူးေဝျခင္း၊ ငိုက္ျခင္း၊ မ်က္စိက ၂ ခုျမင္ျခင္း၊ ရင္ဘတ္-ဝမ္းဗိုက္နာျခင္း၊ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊ ၾကြက္သားလႈပ္ျခင္း၊ တက္ျခင္း၊ အားယုတ္ျခင္း၊ သတိေမ့ျခင္း၊
ကုသရန္။ ဘယ္အဆိပ္ဆိုသည္ကို စူးစမ္းပါ။ ဗိုက္ထဲဝင္သည့္ အဆိပ္ကို ထုတ္ျပစ္ရန္ တမင္တကာ အန္ေအာင္ လုပ္ပါ။ အန္ဖတ္မ်ား အေရျပားေပၚက်လ်င္ ေဆးျပစ္ပါ။ တက္ေနလ်င္ ဒဏ္ရာထပ္မရေအာင္ လုပ္ေပးပါ။ ေလေကာင္းေလသန္႔ ဝင္ေအာင္ လုပ္ပါ။ မိမိကေလကိုတဝၾကီးရွဴျပီးမွ အဆိပ္ေငြ႔ သင့္သူအား ကယ္ထုတ္ပါ။ မီးျခစ္မသံုးရ။ လိုအပ္လ်င္ CPR (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။ သတိလစ္ေနသူကို ပါးစပ္က မေပးရ။
ေရနံဆီ။ ဓါတ္ဆီ ေသာက္ျခင္း။ အန္ေအာင္မလုပ္ရ။ ၾကက္ဥအကာ ေပးႏိုင္သည္။
(မာလာေသယြန္)၊ (အင္ဒရင္း) ေဆး ေသာက္သူမ်ားအား (Atropine) ထိုးေဆး မ်ားမ်ားေပးရသည္။
ေျမြကိုက္ျခင္း။ Cobra, Viper ေျမြအမ်ိဳးအစားအလိုက္ ေျမြဆိပ္ေျဖေဆးေပးရမည္။
Electric shock လွ်ပ္စစ္ဓါတ္လိုက္ျခင္း
လွ်ပ္စစ္ဓါတ္လိုက္ျခင္းျဖစ္လ်င္ လဲက်မည္။ ၾကြက္သားေတြ ဆြဲဆန္႔ခံရမည္။ တက္မည္။ ေရ-ဆားခန္းေျခာက္မည္။ အပူေလာင္ခံရမည္။ က်ဳးပဲ့မည္။ ေသြးခဲသြားမည္။ (တစ္ရွဴး)မ်ား ပ်က္စီးမည္။ အသက္ရွဴး-ႏွလံုးခုန္-ေက်ာက္ကပ္ ထိခိုက္မည္။ ထိုသို႔ျဖစ္လ်င္ လူနာကို တိုက္ရိုက္ဆြဲထုတ္ဘို႔ မၾကိဳးစားရ။ မီးခလုပ္ပိတ္ပါ။ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ မလိုက္ႏိုင္သာ တုတ္စသည္ျဖင့္ ဖယ္ရွားျပစ္ပါ။ လူနာကို စစ္ေဆးပါ။ အသက္ရွဴျခင္း၊ ေသြးခုန္ျခင္း၊ လိုအပ္ပါက CPR (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။ မီးေလာင္နာကို ကုေပးပါ
0 comments:
Post a Comment